Jasińska-Kania Aleksandra cz. 6
Aleksandra Jasińska-Kania (ur. 1932, Moskwa), córka działaczki komunistycznej i społeczniczki Małgorzaty Fornalskiej oraz Bolesława Bieruta. Pochodzi z rodziny zaangażowanej w międzynarodową działalność komunistyczną, nielegalną w międzywojennej Polsce. Oboje rodzice byli wielokrotnie aresztowani i więzieni. Wychowywała ją babcia Marcjanna Fornalska. Aleksandra Jasińska-Kania opowiada historię swojego imienia i nazwiska, losy rodziny matki ukształtowane przez wiejską biedę po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i niezgodę na nią. Opisuje swoje życie w przedwojennej Moskwie, nieliczne momenty spędzone z rodzicami, dwa pobyty w Międzynarodowym Domu Dziecka w Iwanowie. Wspomina wychowanków, dzieci komunistów z całego świata. Opowiada o pobycie z matką i babcią w Białymstoku, z którego musiały pośpiesznie uciekać w dniu inwazji Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 r. Wspomina powrót do Polski w sierpniu 1944, krótki pobyt w Lublinie, gdzie rozpoczęła naukę w polskiej szkole, przeprowadzkę do odbudowującej się Warszawy i edukację w liceum im. Reytana. Po maturze, za namową ojca, rozpoczęła studia socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim.
more...
less
[00:00:07] Boh. rozstała się z rodzicami niedługo po urodzeniu, ojciec wyjechał, gdy miała trzy miesiące, a matka gdy miała rok. Dzieckiem opiekowała się babcia. Boh. nie miała poczucia, że została porzucona i nie jest kochana – brak pretensji do rodziców. Siostrzenica męża (Albina Kani) urodzona w czasie wojny, była wychowywana przez siostrę swojej babci i nie miała więzi z rodzicami. Córka przyrodniej siostry także miała różne pretensje d swoich rodziców. Boh. natomiast miała poczucie, że rodzice zostawili ją, by robić ważne rzeczy, które będą miały wpływ na jej dobro. W 1942 r. matka oddała ją do domu dziecka w Iwanowie, a w liście pożegnalnym napisała, że jedzie walczyć o lepszy świat dla córki – wiara w ideały rodziców. Babcia traktowała wnuczkę jak powierzony jej skarb – poczucie odwzajemnionej miłości rodzicielskiej. Stosunek boh. do rodziców. Różnorodne oceny ich działalności.
[00:05:40] Siostrzenica podarowała boh. w jej 90 urodziny zestaw do pisania, który stał na biurku ojca. Po jego śmierci wzięła go przyrodnia siostra, a boh. wzięła jego książki. Wzruszenie na widok prezentu od siostrzenicy. Wiele lat wcześniej w prezencie od Żymierskich boh. dostała szczeniaka setera irlandzkiego Warusia. Mieszkała w tym czasie w domu przy ul. Flory i nie mogła się tak zajmować psem, jak tego potrzebował. Po jakimś czasie ojciec zabrał go do domu w Konstancinie, gdzie pies miał lepsze warunki. Waruś reagował na wyraz twarzy boh., był przywiązany do ojca i zdechł tydzień po jego śmierci. Zestaw do pisania był ozdobiony figurkami psów – obudzone wspomnienia i uczucia do ojca. Boh. w życiu zawodowym zajmowała się socjologią emocji. [+]
[00:13:30] Wspomnienie listu pożegnalnego od matki. Uczucia do rodziców i towarzyszące im emocje. Rozważania na temat wspomnień. Sprawa zabójstwa Nowotki, o które oskarżono Bolesława Mołojca – rola matki. Rodzina Mołojca nie wierzyła, że to on zabił Nowotkę. Matkę oskarżano o fanatyzm komunistyczny. Kierownictwo partii wydało wyrok na Mołojca, jego wykonanie powierzono jednemu z dowódców AL, ale ten odmówił. Wyrok mieli wykonać Gomułka i Jóźwiak, ale gdy spotkali Mołojca nie mogli tego zrobić, według wspomnień Gomułki Fornalska powiedziała, że się tym zajmie. Matka miała powierzyć wykonanie wyroku Jankowi Krasickiemu i wyrok wykonano. Walentyna Rolews, dziewczyna Krasickiego, pisała we wspomnieniach o rozterkach towarzyszących wykonaniu wyroku. Ustalono, że Mołojec polecił swojemu bratu zastrzelenie Nowotki. Przyjaciele Mołojca, którzy byli razem z nim w Hiszpanii, nie mogli uwierzyć, że to on zabił Nowotkę. Podejrzenia co do motywów Mołojca, jego powiązania z Berią. Stosunek do kary śmierci. Motywacje osób, które wydały wyrok na Mołojca – okupacyjna rzeczywistość. [+]
[00:23:50] Rozważania na temat tych zachowań rodziców, których boh. nie pochwala. Konsekwencje podjętych przez nich decyzji. Rozważania na temat obiektywizmu – bariera nieobiektywności. Boh. współcześnie napisała o aresztowaniu i śmierci matki.
[00:26:50] Boh., współautorka książki „Wzory osobowe socjalizmu”, jest pytana czy rodzice byli dla niej wzorem. Ojciec chciał, by angażowała się w życie społeczne i polityczne, dzięki niemu wybrała studia socjologiczne, ale nie chciała zajmować się polityką. W 1967 wielu kolegów i studentów zaangażowało się w nielegalną działalność polityczną – postawa boh., identyfikacja z poglądami Karola Modzelewskiego – jego przekonanie, że konsekwencje decyzji nie będą zgodne z oczekiwaniami. Pozytywne i negatywne skutki realizowanych celów.
[00:35:05] Rodzice wybierając swoją drogę musieli się rozstać z bliskimi. Matka wiedziała, że w opiece nad córką może liczyć na swoją matkę. Żona Bieruta Janina była przedszkolanką i troszczyła się o dzieci. Po latach boh. wyjechała na roczne stypendium zostawiając ośmioletnią córkę, która w pewnym momencie zaczęła podejrzewać, że matka umarła. Gdy boh. przebywała na Uniwersytecie na Hawajach w 1981 r. wybuchł stan wojenny. Zaproponowano jej pozostanie w Stanach i objęcie zakładu badań nad wartościami w polityce lokalnej. Boh. odmówiła i wróciła do Polski – troska o rodzinę i myśl o konsekwencjach pozostania w USA.
[00:40:55] Rozważania na temat zaangażowania w politykę lokalną – boh. była sekretarzem egzekutywy partii w Instytucie Socjologii UW – pomoc w załatwianiu różnych spraw, np. ludziom, którym groziło wyrzucenie z pracy. Niechęć wobec członków partii. Boh. prowadziła wykłady ze współczesnych teorii socjologicznych, na wykłady o marksizmie przychodziło tylko kilku studentów, czasem mówiła do jednej osoby – powody odwoływania zajęć.
[00:45:12] Boh. jako członek partii była naciskana przez jej władze do wywierania odpowiednich wpływów na studentów – sprawa łączenia organizacji młodzieżowych, argumentacja podczas rozmów z młodzieżą.
[00:48:15] W czasie spraw w komisjach dyscyplinarnych prowadzonych przeciwko studentom boh. występowała jako świadek lub obrońca. Występowała m.in. w obronie Benka Tejkowskiego, który brał udział w wydarzeniach październikowych [1956] w Krakowie. Tejkowski pisał pracę na temat biurokracji u Zygmunta Baumana, który wysoko ją ocenił. Praca została jednak oceniona jako rewizjonistyczna i wroga.
[00:50:30] W stanie wojennym profesor mógł uwolnić zatrzymanego studenta poręczając za niego. Boh. podpisała gwarancję nie pytając o nazwisko studenta, potem okazało się, że był to syn jednego z przyjaciół.
[00:52:15] Rodzice wierzyli w model społeczeństwa komunistycznego. Boh. zaczęła tracić wiarę w komunizm podczas pracy w Instytucie Nauk Społecznych – rozbieżności między ideałem a rzeczywistością. Zainteresowanie pojęciem alienacji pracy.
[00:55:00] Boh. nie chciała podążać drogą walki, którą wybrała matka. Różni ludzie mówili, że miała silny charakter. Opinia babci na temat córki – jej cechy. Charakter boh., która jest spokojna i nie lubi być na pierwszym planie – pomoc innym. W domu dziecka przyjaciółka Serbka dużo jadła i boh. czasem oddawała jej część swojej porcji.
[00:59:50] Osoby siedzące z matką w więzieniu opowiadały o jej stanie i torturach, które przeszła. Matka była bita już w chwili aresztowania, potem w czasie śledztwa w Alei Szucha przypalano ją i zrywano jej paznokcie. Na Pawiaku zajmowali się nią lekarze. Matka nikogo nie wydała. W grypsie napisała, że Niemcy wszystko o niej wiedzą i dręczą ją [+]. Rozważania na temat samookaleczania się współczesnej młodzieży – znoszenie bólu. Matkę, jedną z założycieli PPR, oskarżano o przynależność do organizacji komunistycznej i walkę przeciwko Niemcom. Rozważania na temat zachowania matki (po aresztowaniu) – znoszenie tortur.
[01:05:30] Na Pawiaku na Serbii matka była w izolatce, miała kontakt tylko z funkcyjnymi i lekarkami. Zabrano ją do gestapo w Radomiu i tam siedziała z osobami, z którymi została aresztowana, a także z radomskimi akowcami. Od współwięźniów matki boh. dowiedziała się, że była torturowana – metody śledcze stosowane przez Niemców. [+]
[01:07:27] W tym czasie aresztowano najstarszego brata matki Franciszka i jego żonę. Wuj jako jedyny z rodziny nie należał do partii, ale pomagał partyzantom i matce. Trafił do Gross-Rosen, gdzie zginął, a ciotka i adoptowana córka do Ravensbrück. Po wojnie ciotka i córka spotkały się z babcią i boh. i opowiadały o swoich przeżyciach – reakcja boh. Sprawa nawrócenia matki – modlitwy w więzieniu. Matka opowiadała o córce i prosiła, by ciotka zadbała o jej chrzest. Trzynastoletnia boh. chciała w tej sprawie sama podjąć decyzję.
[01:11:40] Boh. przyjeżdżając do Lublina miała 12 lat. Poszła do szóstej klasy szkoły podstawowej, ksiądz kazał przyjść rodzicom, ponieważ nie była ochrzczona – ucieczka ze szkoły. Boh. przyjęła chrzest w 2016 r. w Leeds – zainteresowanie religią, znajomość z prof. Januszem Mariańskim. Boh. będąc w Anglii nie zawarła w wielu znajomości. W kościele katolickim spotkała księdza Irlandczyka, który mówił mądre kazania. Proboszcz opiekował się grupą uchodźców z różnych krajów. Młody ksiądz pochodzący z Libanu prowadził szkółkę dla dorosłych, którzy chcieliby przyjąć chrzest. Boh. chodziła na spotkania, czasem z Zygmuntem [Baumanem]. Jako uczennica gimnazjum chodziła do kościoła – podejście do religii jako formy obyczajowości w Polsce. Zainteresowanie mitologią grecką. Leszek Kołakowski był przez wiele lat ateistą, potem się nawrócił – kwestie wiary w środowisku intelektualistów komunistycznych.
[01:20:20] Odbiór książki Kołakowskiego „Świadomość religijna i więź kościelna” – postrzeganie więzów partyjnych, które stawały się okowami. Boh. znajdowała się w środowisku rewizjonistów, ale głośno o tym nie mówiono. Przyznanie się do rewizjonizmu oznaczało wyrzucenie z partii. Przytoczenie słów Juliana Hochfelda, który nie zgadzał się na oddanie partii Gomułce. W pewnym momencie Kołakowski powiedział, że już nie chce mówić żargonem partyjnym. Związek religii i moralności.
[01:23:40] Gdy wiadomo było, że Kołakowski się nawrócił, Zygmunt Bauman także to rozważał – powiedział o tym boh. jego zięć. Stosunek Baumana do zwrotu ku religii, jakiego dokonała boh. – wyobrażenie Boga. Gdy chodziła do szkoły w Białymstoku jedna z koleżanek powiedziała, że w kościele jedzą ciało i piją krew – wątpliwości boh. rozwiała matka. W domu w Polsce w święta dzielono się opłatkiem. Babcia Fornalska i babcia Bierutowa były wierzące. Bierutowie mieszkali w Lublinie niedaleko katedry, babcia niedziele i święta spędzała w kościele zabierając ze sobą najmłodszego syna Bolesława. Babcia chciała, by został księdzem, a ojciec, który walczył w powstaniu styczniowym, by obrał karierę wojskową. Bierutowie dostali gospodarstwo od hrabiego Tarnowskiego, ziemia leżała na granicy zaborów, po stronie austriackiej. Mieszkając w Lublinie Bierutowie byli poddanymi austriackimi – problemy w czasie I wojny. Bolesław Bierut był ministrantem.
[01:30:50] Ojciec i matka pochodzili z rodzin chłopskich. Ojciec babci [Fornalskiej] był kowalem, mieszkając we wsi na Lubelszczyźnie odrabiał pańszczyznę. Postrzeganie dworu przez chłopów – przemoc wobec chłopów – najstarszy syn babci poszedł do pracy w dworze i ekonom go uderzył. Ciotka Feliksa chodziła do dworu na lekcje polskiego i uczyła się razem z pańskimi dziećmi. Babcia przekonała męża, by sprzedać gospodarstwo, przenieść się do miasta i kształcić dzieci.
[01:35:25] Dziadek Bierut był poddanym austriackim, gdy powódź zniszczyła gospodarstwo przeniesiono się do Lublina. Mieszkano w piwnicy, dziadek nie chciał u nikogo pracować, więc przygotowywał drewno na opał i sprzedawał je na targu. Charaktery rodziców zostały ukształtowane przez chłopski rodowód – szacunek dla ludzi wykształconych, wzorce ojca. W czasie I wojny rodzinę [Fornalskich] wywieziono do Carycyna – poczucie wyzyskiwania przez pracodawców. Fornalscy przyłączyli się do rewolucji w Rosji.
[01:39:35] Dla ojca wzorami była starsza siostra i brat, którzy należeli do PPS-Lewicy. W czasie rewolucji 1905 r. brat został aresztowany i trafił do więzienia. Bolesław wziął udział w strajku szkolnym, w którym żądano nauki języka polskiego. Za rzucenie kałamarzem w portret cara wyrzucono go ze szkoły. Ojciec pracował w drukarni, przyłączył się do grupy zecerów, potem działał w Towarzystwie „Trzeźwość” – charakter działalności organizacji. Skutki spotkania z Janem Hemplem – pod jego wpływem ojciec stał się ateistą. Hempel po zamknięciu „Kuriera Lubelskiego” pracował razem z Bierutem jako mierniczy w majątku Staniszewskich, pracowała tam także Janina Górzyńska, przedszkolanka, przyszła żona ojca. Staniszewscy jako wzór do naśladowania. W czasie I wojny ojciec ukrywał się zarówno przed Austriakami jak i Rosjanami. Pracował w Lubelskiej Spółdzielni Spożywców, której współzałożycielką była siostra Hempla, Wanda Papiewska. Stosunek ojca do rewolucji i władzy. Rodzina matki była bardziej bojowa, ojcu przyświecały trochę inne ideały.
[01:49:00] Walka o niezależność organizacji spółdzielczej – gdy w 1918 powstała w Lublinie Komunistyczna Partia Polski, ojciec do niej wstąpił. Potem ojciec i Hempel wystąpili z niej głosząc niezależność spółdzielczości od partii politycznej. Pracując w LSS ojciec przeszedł wszystkie szczeble kariery – prężna działalność spółdzielni mającej różne filie. W Warszawie na kursach spółdzielczości spotkał działaczy partii, w tym Werę Kostrzewę. Pracując w Będzinie organizował dużą spółdzielnię – rosnące wpływy partii socjalistycznej w zarządzie – wyrzucenie zwolenników niezależności. Ojciec i Hempel wstąpili znów do KPP.
[01:54:30] Dziadek Wojciech Bierut zmarł w 1921 r., niedługo po nim zmarła babcia. Po śmierci rodziców ojciec ożenił się z Janiną Górzyńską. W 1923 urodziła się córka Krystyna, w 1925 r. syn Janek.
[01:56:30] Boh. widzi różnice między ojcem a Gomułką – uwarunkowania środowiskowo-kulturowe.
more...
less