Walasiak Wiktor cz. 2
Wiktor Walasiak ps. „Lopek” (ur. 1929, Warszawa) – inżynier, uczestnik Powstania Warszawskiego (Zgrupowanie „Żyrafa II”, pluton 227), jeden z tzw. „szczurów kanałowych”. Okupację spędził w Warszawie, gdzie związał się z konspiracyjnym harcerstwem, zajmował się małym sabotażem. W czasie powstania walczył na Marymoncie, Żoliborzu i służył w kanałach. Uciekł z kolumny ludności cywilnej opuszczającej miasto po kapitulacji powstania, odnalazł rodzinę w Grodzisku Mazowieckim. Po wojnie ukończył studia na wydziale inżynierii wodnej i lądowej Politechniki Gdańskiej. Pracował w Biurze Studiów i Projektów Metro Projekt w Warszawie, w Biurze Studiów i Projektów Radia i Telewizji. W latach 80. pracował w Syrii i w Libii, był członkiem NSZZ „Solidarność”.
more...
less
[00:00:15] Przed powstaniem „wiadomo było, że coś się stanie”. Co kilka dni zbiórki, nocleg oddziału w piwnicy budynku szkoły pożarniczej przy ul. Gdańskiej. Oddział harcerzy z BS Bojowych Szkół Szarych Szeregów. Struktura Szarych Szeregów: najmłodsi Zawiszacy, BS i GS Grupy Szturmowe – powyżej 18 roku życia. Zasady konspiracji.
[00:03:09] 1 sierpnia [1944] rozkaz stawienia się w punkcie na Żoliborzu, „już słychać było strzały” wokół kotłowni przy ul. Suzina. Spotkanie w punkcie zbornym, w okolicy ul. Dziennikarskiej, rozdanie granatów, niewiele broni ręcznej.
[00:05:46] Ostatniego dnia powstania boh. przyniósł kanałami meldunek ze Śródmieścia (obrona barykady) – wyjście z kanału przy klasztorze zmartwychwstanek, otrzymanie pistoletu. Rusznica ze zrzutów radzieckich, strzelanie z okna mieszkania przy pl. Wilsona.
[00:08:28] Blok przy ul. Krasińskiego 20 obok działek, kroki Niemców w nocy, atak granatami. Od 1 sierpnia nowy dowódca plutonu BS – Wojciechowski ps. „Szatan”. Nowe zadania poza małym sabotażem. Atak ze strony Marymontu oddziału „Mongołów”, podjeżdżali na motocyklach od strony Wisły. Kolega stracił ramię, drugi zabity.
[00:12:19] Ok. godz. 21 rozkaz „Żywiciela” Niedzielskiego wycofania się. Niewykonany plan zdobycia lotniska na Bielanach, Dworca Gdańskiego, Cytadeli. Ojciec był podoficerem ds. uzbrojenia w 21 pp, w powstaniu walczył w zgrupowaniu „Żaglowiec”, boh. w zgrupowaniu „Żyrafa”. Ukrywanie się boh. przed rodzicami, podejrzenia mamy.
[00:15:06] Po trzech dniach powstania nowy dowódca (w sumie pięciu dowódców). Dowódcy drużyn skończyli skróconą podchorążówkę. Ranny por. Wojda, stały ostrzał niemiecki.
[00:17:20] Rozkaz „Żywiciela” wymarszu do Kampinosu. Niepozorny dowódca dywizji im. Romualda Traugutta (II Obwód AK) płk Niedzielski „Żywiciel” – „człowiek niesamowitego charakteru”. Opinia von dem Bacha-Zelewskiego o „Żywicielu”.
[00:22:00] Rozkaz kapitulacji Żoliborza – otoczeni ze wszystkich stron. Niedzielski leżał w piwnicy przy ul. Mickiewicza. Obrońca Starówki płk Ziemski przyszedł z oficerem niemieckim namawiać do poddania się zgrupowania „Żywiciel”, poddanie na rozkaz Chruściela. Przypięcie krzyża Virtuti Militari „Żywicielowi” przez płk Ziemskiego – zdjął go z własnej piersi. [+]
[00:24:34] Droga do Kampinosu w kolumnie, nocleg w stodołach na wsi. Spotkanie z oddziałami z Kampinosu, odpoczynek w lesie. Rozkaz „Bora” natychmiastowego powrotu. Powrót na Żoliborz, walka w okolicy lotniska na Bielanach, zdziesiątkowany oddział. Niemcy atakowali czołgami. Stopniowe zdobywanie broni, karabin maszynowy.
[00:30:52] Pierwsze straty na dolnym Żoliborzu – śmierć kolegi, dzielenie się jego bronią i ekwipunkiem. Stopniowe oswajanie śmierci. Boh. ranny 17 sierpnia [1944] na Żoliborzu, ciężarówki jadące z Bródna – atak Niemców na budynek przy ul. Krasińskiego 20, ucieczka na działki, zdobycie broni z ciężarówek. Ostrzał ze szrapneli, boh. ranny w ramię. Trafiony dowódca plutonu pchor. Chabrowski, poeta, umierał na oczach boh., reakcja boh. [+]
[00:37:04] Kamienica przy ul. Krasińskiego 20. Walki o Dworzec Gdański 21-14 sierpnia [1944]. Zejście do kanałów, kiedy Niemcy zaczęli likwidować Stare Miasto. Inżynierowie z Żoliborza znali system warszawskich kanałów. Wyjście przy pl. Krasińskich na Długiej. Łatwiej przechodzili kanały młodzi ludzie niż starsi żołnierze. Transport kanałami amunicji i lekarstw.
[00:41:20] Dowództwo powstania w kinie Palladium, ul. Złota. Kontakt z dowództwem powstania na Żoliborzu przez radio Londyn – potem przenoszenie meldunków kanałami.
[00:42:45] [Dane wrażliwe – wyciemnienie]
[00:43:06] Konieczne dobre zapamiętywanie wiadomości i układu kanałów, przekazywanie meldunków z pamięci. Niebezpieczeństwo w kanałach: nasłuch przez Niemców, wybuchy granatów, groźne rany od odłamków.
[00:46:41] Trudne dziesięciogodzinne przejście ok. 20 września [1944] z meldunkiem od „Żywiciela” do gen. Chruściela, omijanie zaminowanych barykad. Ostatni 400-metrowy odcinek kanału z Marszałkowskiej miał ok. 80 cm średnicy. Długie i męczące czekanie w kanale. Niebezpieczeństwo trafienia rykoszetem w kanale. [+]
[00:50:04] Wyjście z kanału przed Filharmonią, spotkanie z ppor. „Gałązką”, przekazanie meldunku. W późniejszym okresie powstania patrole zlokalizowane na skrzyżowaniach kanałów, nasłuch ruchu w kanałach, sygnały latarką. Latarka utopiona w kanale – zagrożenie życia. [++]
[00:56:24] Zakwaterowanie w czasie powstania w mieszkaniach przy ul. Krasińskiego 20, walka z pluskwami. Pierwsze wejście do kanału: ciemność i cisza, odgłos kapiącej wody, trudność stawiania kroków, technika chodzenia w oślizgłej rurze. [+]
[00:59:55] Ubranie w kanale: krótkie spodenki, niemiecka panterka przepasana pasem, buty. Przeprawianie się przez ul. Mickiewicza poniżej pl. Wilsona, ostrzał niemiecki z dwóch czołgów. Przestrzelenie obu nóg ojcu boh. przestrzelone płuca Janusza Noskowskiego ps. „Zbyszek”, śmierć kolegi z drużyny Jacka Chrubika. Droga w wykopie – leżące ciała.
[01:04:38] Na początku przenoszenie kanałami dużych ilości broni głównie na Starówkę. Później rozbieranie barykad, podkładanie ładunków wybuchowych pod barykady (ppor. „Gałązka”). Chodzenie po kanałach bez przewodników. Procedura na wypadek wpadki – wyjąć z koperty i zniszczyć/zjeść meldunek. Nie było takich wpadek.
[01:08:06] Podczas wymarszu z ludnością cywilną chore, poranione nogi – Niemiec pozwolił boh. zjeść pomidory. [+] Fekalia i trupy polskie i żydowskie w kanałach. Przeprowadzanie Żydów kanałami. Lekarz żydowski uratowany z getta.
[01:12:12] Sprawdzanie możliwości ewakuacji ze Starego Miasta na Mokotów i do Śródmieścia– ewakuowano 3 tys. osób. Ostatni meldunek od gen. Chruściela przeniesiony przez boh. do płk „Żywiciela” na Żoliborz – 29 [września 1944]. Kapitulacja Żoliborza. [+]
[01:13:47] Przebieg kapitulacji Warszawy, rozkaz oddania broni i niezdejmowania opasek. Zdanie broni w punkcie przy ul. Mickiewicza, inne punkty zbierania broni. Zastrzelenie przez Niemców powstańca, który odmówił zdjęcia opaski. [+]
[01:17:10] Zachowanie boh. podczas kapitulacji: zniszczenie i wyrzucenie rusznicy przeciwpancernej, zdjęcie opaski, cywilna kurtka, wyjście z ludnością cywilną do Pruszkowa. Ucieczka z kolumny we Włochach, kryjówka na ogródkach działkowych. Nocne przeprawianie się do Grodziska Mazowieckiego, spotkanie z bratem.
[01:19:40] Po wojnie ojciec leczył przestrzelone nogi w szpitalu w Tworkach, mama uciekła z obozu w Pruszkowie do Grodziska Maz. Powrót do Warszawy, spalony przez Niemców dom. Powrót babci, wspólne mieszkanie „w chałupie”. Mama zarabiała, pokątnie handlując mąką. Początek nauki, matura. Studia na Politechnice Gdańskiej, represje za działalność w AK.
[01:21:25] Po zakończeniu studiów w 1952 r. nakaz pracy przy budowie mostu w Białymstoku. Niezdolność do służby wojskowej z powodu przynależności do AK. Powrót ojca do domu. Pomoc profesora Politechniki Gdańskiej w przeprowadzce do Warszawy – praca w Metroprojecie. Pasja żeglarska, rejs jachtem „Generał Zaruski” z dyr. Szuchem, naczelnym inżynierem Metroprojektu – z Leningradu. Ucieczka części załogi do Szwecji.
[01:24:00] Założenie rodziny, pomoc w zdobyciu mieszkania – 22 m kw przy ul. Asnyka, narodziny córki. Przeniesienie do Biura Studiów i Projektów Radia i Telewizji, praca przez 16 lat, wyjazdy zagraniczne. Wygranie przetargu na ocenę budowy wież do systemu telefonii komórkowej (1985 r.) w Syrii. Zaangażowanie w „Solidarność” po powrocie, wyjazd na placówkę do Libii z Polservice. Powrót po 2 latach, budowa domu. Córka i wnuczka są architektkami. Śmierć drugiej wnuczki na raka.
[01:30:32] Pomoc od nieznajomych ludzi w Grodzisku: otrzymanie 20 dolarów, dokumentów. Prace porządkowe u fryzjera. [+]
[01:32:04] 17 stycznia 1945 r. wyzwolenie Grodziska. Wyprawa na rynek w Grodzisku, tłumy ludzi. Znalezienie łóżka dla ojca i fotela z gabinetu komendanta gestapo. [+] Euforia po wkroczeniu Rosjan.
[01:35:07] Problemy z dostaniem się na studia. Szef Metroprojektu prof. Wichrzycki. Architekt Stanisław Staszewski, namawianie do wstąpienia do z ZWM. Z czasem Staszewski stał się poetą antysystemowym, ojciec Kazika Staszewskiego.
more...
less