Wrona Stanisław
Stanisław Wrona (ur. 1938, Muszyna) okupację niemiecką spędził w rodzinnej miejscowości. Po wojnie ukończył klasę ślusarstwa i kowalstwa artystycznego w szkole zawodowej w Krynicy. Pracował początkowo w kuźni w Muszynie, potem w PPU w Krynicy. Po zdaniu egzaminu mistrzowskiego w Izbie Rzemieślniczej w Krakowie szkolił przyszłych kowali i ślusarzy. Przez trzy lata był kierownikiem sklepu elektrycznego Gminnej Spółdzielni w Muszynie. W 1969 roku otworzył prywatny warsztat kowalsko-ślusarski. Wieloletni członek Związku Wędkarskiego i Koła Łowieckiego. W latach 1998-2002 był radnym. Mieszka w Muszynie.
więcej...
mniej
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1938 r. w Muszynie.
[00:00:20] Boh. jest nieślubnym dzieckiem, jego ojciec był oficerem Straży Granicznej. Ojciec płacił alimenty, ale w 1939 r. poszedł na front. Matka oddała dziecko na wychowanie bezdzietnemu małżeństwu. Boh. poznał matkę biologiczną mając 20 lat, dowiedział się, że skończyła szkołę pielęgniarską w Tarnowie. W czasie okupacji mieszkała w Tarnowie i pracowała w szpitalu. Po wojnie dokończyła edukację pielęgniarską we Wrocławiu, zamieszkała w Krynicy i wyszła za artystę malarza Jędrzejowskiego. Niestety mąż lubił alkohol. Po rozwodzie pracowała w sanatorium kolejowym jako przełożona pielęgniarek. Po śmierci przybranego ojca boh. opiekował się chorą matką – trudna sytuacja materialna. Boh. chodząc do szkoły zawodowej w Krynicy mijał sanatorium, matka biologiczna widywała go, ale nie nawiązała kontaktu.
[00:05:10] W 1958 r. matka biologiczna była wdową. Po skończeniu szkoły zawodowej boh. musiał iść do pracy – opieka nad matką chorą na gruźlicę. Boh. ukończył klasę ślusarstwa i kowalstwa artystycznego – praca w kuźni w kamieniołomie, możliwość dorabiania. Potem pracował w PPU w Krynicy. W czasie zdawania egzaminu mistrzowskiego w Izbie Rzemieślniczej w Krakowie nawiązał bliższą znajomość z przyszłą żoną Barbarą Bujarską, która była dekoratorką wystaw sklepowych. Boh. robił jej druciane stelaże wykorzystywane w witrynach. Dancingi w „Adrii”, decyzja o ślubie.
[00:09:30] Teściowie byli schorowani. Teścia, który należał do NSZ, aresztowano i katowano w więzieniu UB przy Montelupich, uwolniono go po interwencji Weissa, szefa UB. Prokuratorem był ojciec Jerzego Stuhra [Tadeusz Stuhr].
[00:11:08] Boh. miał trójkę dzieci, zajmował się remontem domu – doprowadzenie wody. Wykształcenie córki, jej opieka nad ojcem. Boh. w 1969 r. otworzył warsztat kowalsko-ślusarski na podwórku. Wcześniej przez trzy lata był kierownikiem sklepu elektrycznego Gminnej Spółdzielni. Przez głośnik boh. puszczał piosenki z pocztówek dźwiękowych – żart związany z piosenką Jaremy Stępowskiego i panią Wiśniewską, kierowniczką sklepu mięsnego.
[00:14:45] Boh. wziął pożyczkę i kupił narzędzia do warsztatu. W nowosądeckim Wydziale Przemysłu i Handlu dostał zezwolenie na działalność. Stosunek władz do prywatnej inicjatywy. Według zezwolenia boh. mógł świadczyć usługi rolnikom, ale szybko zaczął dostawać zamówienia od osób budujących domy. Trudności z materiałami, pomoc kolegi, który był kierownikiem zaopatrzenia w krynickim Państwowym Ośrodku Maszynowym. Boh. zrobił ogrodzenie i balustrady w domu ks. Chojnowskiego. Inne realizacje na terenie Muszyny.
[00:18:15] [Boh. pokazuje fotografie rodzinne].
[00:19:03] Boh. mieszkał przy ul. Kościuszki, w czasie okupacji po drugiej stronie ulicy była placówka niemieckiej ochrony kolei, niedaleko był strzelnica. Ojciec, z zawodu cieśla, został zabrany do Nowego Targu. Boh. był tylko z matką, która chodziła do Łemków mieszkających w Leluchowie i przynosiła ziemniaki, z których piekła placki. Jeden ze strażników był Ślązakiem i mówił po polsku, idąc na wojnę zostawił syna w wieku boh. Ślązak łowił ryby i zabierał czteroletniego boh. na połowy – poprawa wyżywienia. Wspomnienie dwóch Ukraińców, którzy jedli cukierki na balkonie, ale nie dali boh. Koło domu przebiegała linia kolejowa – transporty Żydów do Oświęcimia. Pewnego dnia boh. był w ogrodzie i widział pociąg, który stanął pod semaforem oraz ludzi wyciągających ręce przez okienka. W czasie postoju na stacji w Muszynie dawano wodę do wagonów. Kiedyś jeden z Żydów uciekł przez dziurę w podłodze, Niemcy złapali go w lesie i zastrzelili. [+]
[00:27:25] Lokalizacja synagogi, opis budynku. Po wojnie był tam magazyn GS, składowano w nim m.in. winogrona – z popsutych i wyrzuconych wuj Buszek robił wino. Magazynierem był pan Organ. Potem synagogę rozebrano. Za budynkiem był barak, w którym mieścił się warsztat blacharski.
[00:30:13] Po powrocie do Muszyny ojciec pracował w tartaku. W czasie okupacji boh. chodził z matką, by odebrać kartki i kupić przydziałową wódkę, cukier. Wiele osób, w tym Żydzi, pracowało przy wycince lasów – prace w tartaku. Wspomnienie łuny pożaru tartaku. Zabezpieczanie szyb, gdy Niemcy minowali mosty na Popradzie – mostu kolejowego nie zdążono wysadzić.
[00:32:52] Boh. poszedł do szkoły w 1945 r. Rodzina nie miała gospodarstwa i nie oddawano kontyngentu. Matka uprawiała przydomowy ogródek, część warzyw oddawała Niemcom za chleb. Jako pięciolatek boh. chodził z kolegami do lasu na grzyby, matka je suszyła, potem sprzedawano je na deptaku w Krynicy – zakup marynarki.
[00:35:04] Niemcy uciekali w kierunku Słowacji, samochody zsunęły się z oblodzonej drogi do Popradu i miejscowi zabierali stamtąd mąkę i inne towary. Na lodzie leżała rozsypana amunicja. Dzieciaki bawiły się zapalnikami min. Amunicję ukrywano w nieużywanej kuchni. W 1947 r. boh. i kuzyn rozpalili ognisko i włożyli tam amunicję, ale nic nie wybuchło, a ogień zgasł – skutki wybuchu po rozpaleniu większego ogniska. [+]
[00:38:34] Boh. był świadkiem wysiedlenia Łemków – kolumna wozów z przesiedleńcami jadąca na stację. Łemków wywieziono na Ziemie Zachodnie. Łemkowie byli rolnikami i handlowali żywnością na jarmarkach. Brak pól uprawnych a myślistwo w regionie.
[00:40:30] Okupację przeżyła żydowska rodzina Weissów. Współcześnie Żydzi odwiedzają muszyński kirkut. Emil Weiss był lekarzem i pracował w Ministerstwie Zdrowia, latem spędzał urlop w Muszynie. Jego brat był dentystą, po wojnie otworzył gabinet i leczył dzieci – wizyta boh. w gabinecie.
[00:42:10] Boh. chodził do szkoły podstawowej w Muszynie. Zimą chodzono po śladach, które zrobili robotnicy jadący do pracy w Nowym Sączu. Boh. jeździł na nartach i skakał na Małej Krokwi w Zakopanem. Jako uczeń szkoły zawodowej jeździł na obozy narciarskie – przygotowywanie zeskoku Dużej Krokwi. Otwarcie sezonu narciarskiego w 1955 r. i Dużej Krokwi przez Stanisława Marusarza.
[00:43:58] Wspomnienie kierowniczki szkoły na Folwarku pani Senderak. W szkole w Muszynie uczyły panie: Kuryłowicz, Krzyżanowska, Janiszewska. Kierownik szkoły pan Alaszka był komunistą, boh. był rozrabiaką i często bywał u niego „na dywaniku”. Przynależność do partii a awans w pracy.
[00:45:28] Wspomnienie ubrania do pierwszej komunii. Przyjęcie po uroczystości odbyło się w szkole, potem zrobiono pamiątkową fotografię.
[00:46:40] Teść, Zygmunt Bujarski, był w Narodowych Siłach Zbrojnych. W muszyńskiej komórce razem z nim byli m.in. Jan Szost, Franciszek Śliwa, Karwala. Po wyzwoleniu wszystkich aresztowano i zabrano do więzienia przy Montelupich w Krakowie. Stan teścia po pobiciu. Pomoc Weissa, która był w krakowskim UB, potem pracował w Ministerstwie Zdrowia. Teść był kierownikiem spółdzielni szewskiej, potem kierownikiem sklepu elektrycznego Gminnej Spółdzielni. Boh. dostał po nim pracę.
[00:49:55] Boh. nie został zabrany do wojska, ponieważ był jedynym opiekunem chorej matki – interwencja ojca chrzestnego, pana Miazgi. Boh. zrobił prawo jazdy – od 1958 r. nie miał ani jednego punktu karnego.
[00:52:18] W domu Bujarskich przed wojną była restauracja. Ojciec teścia, Jan Bujarski, był doradcą dr Henryka Ebersa, razem poszukiwali źródeł mineralnych – źródło Jana od imienia dziadka żony. Jan Sztaudynger podczas kuracji w Krynicy napisał fraszkę na źródło Jana. Opis restauracji, która po ślubie została domem boh., dokonane przeróbki.
[00:54:50] W Muszynie była świetlica, w której spotykała się młodzież. Boh. śpiewał w powstałym tam chórze. Kolega Tadek Drozd studiował geografię w Krakowie, tam nauczył się grać w brydża. Gdy wrócił, nie miał z kim grać i nauczył kilku kolegów, w tym boh.
[00:56:35] Boh. od dziecka łowił ryby w Popradzie. Jako młody człowiek wyrobił kartę wędkarską i dostarczał ryby letnikom. Brał udział w zawodach wędkarskich, w 1976 r. startował w Pucharze Stulecia i wraz z dwoma kolegami zdobył puchar. Dostał za to odznaczenie wędkarskie i został zwolniony ze składek.
[00:59:08] Mając 80 lat boh. upolował jelenia. Z powodu myślistwa rzucił palenie. Pierwsze polowanie w latach 60., złapanie bakcyla łowieckiego. Przyjęcie do Koła Łowieckiego i złożenie podania o broń – weryfikacja przez milicję, odrzucenie propozycji wstąpienia do ORMO. Kupując dubeltówkę boh. spotkał w sklepie myśliwskim Stanisława Marusarza. Przyjazdy myśliwych z zagranicy. Jeden z niemieckich myśliwych był przedsiębiorcą branży metalowej i zaproponował boh. pracę w swojej firmie, ale żona się nie zgodziła na jego wyjazd. Przyjazdy dewizowych myśliwych organizował Orbis. Zasady łowieckie, wybór byka do odstrzału. Za udane polowania boh. dostawał dewizy i żona mogła coś kupić w Pewexie.
[01:09:05] Turystyka w Muszynie, kąpiele w Popradzie. Źródełka wody mineralnej w okolicy. W latach 60. zaczęto budować pensjonaty. Wcześniej letnicy wynajmowali kwatery prywatne.
[01:11:50] Szwagier Zbigniew Bujarski skończył Wyższą Szkołę Muzyczną w Krakowie i był kompozytorem, wykładowcą akademickim, malarzem. Gdy pracował w teatrze w Rzeszowie jeździł do pracy trabantem. Wakacje spędzał w Muszynie. Tematy prac malarskich szwagra, zrobiona przez niego lampa z gałęzi lipy. Szwagier był znajomym Kaszyckiego, Kurylewicza.
[01:17:33] Boh. jako dziesięciolatek dowiedział się o zbrodni katyńskiej i był źle nastawiony do Stalina. Opowiedział mu o Katyniu były akowiec. Reakcja na widok portretu Stalina w gazetce ściennej – skutki podsłuchania przez kolegę. Na początku lat 50. boh. skakał na nartach. Podczas pogrzebu Stalina był na skoczni – rozmowa z kolegą.
[01:21:50] W czasie wprowadzenia stanu wojennego boh. był na dwudniowym polowaniu – przyjście milicjantów po myśliwych. Oddanie broni na posterunku MO. W Muszynie była Solidarność, której organizatorem był Broda.
[01:24:46] Boh. znał Nikifora, który malował w pracowni jego przyjaciela. W czasie okupacji Nikifor przychodził do restauracji i teściowa go karmiła. Nikofor chciał jej dać obrazek, ale teściowej nie spodobał się malunek i go nie przyjęła [+]. Podczas kręcenia filmu boh. spotkał Krystynę Feldman. Zdjęcia kręcono w budynku sądu, gdzie przez 15 lat boh. był ławnikiem.
[01:27:44] Boh. był z kolega na nocnym polowaniu na dziki, wracając wstąpili do chałupy Krynickich i spotkali porucznika WOP, który powiedział o wyborze papieża Polaka, ale sam nie był z tego zadowolony.
[01:29:10] Życie w czasach komuny, poprawa w czasach Gierka. Asortyment sklepu elektrycznego – boh. jeździł po towary do Rzeszowa. W latach 1998-2002 boh. był radnym.
[01:32:00] Pierwsze wspomnienie z dzieciństwa – Niemiec i Żydzi z przejeżdżających pociągów.
więcej...
mniej