Potoczek Aleksandra
Aleksandra Potoczek z d. Mróz (ur. 1940, Przemyśl) pochodzi z rodziny rolniczej. Po wybuchu wojny rodzice znaleźli się w Przemyślu i tu urodziła się Aleksandra Potoczek. 10 lutego 1940 roku rodzina została deportowana z Buczacza do Republiki Komi. W 1944 roku ojca zmobilizowano i walczył w szeregach 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, w lutym 1945 roku został ciężko ranny i amputowano mu nogę. W tym czasie matka z córką przyjechały do Kazachstanu i zamieszkały w Krasnej Dolinie koło Semipałatyńska. Matka pracowała w wytwórni walonek a córka chodziła do radzieckiego przedszkola. W czerwcu 1946 roku repatriowano się do Polski. Aleksandra Potoczek ukończyła szkołę podstawową w Klęczanach, małą maturę zdała w szkole sióstr Niepokalanek w Nowym Sączu, potem ukończyła Technikum Rachunkowości Rolnej w Marcinkowicach. Przez 40 lat pracowała w księgowości, najdłużej w Sądeckim Zakładzie Eksploatacji Kruszywa. Obecnie jest działaczką Związku Sybiraków w Nowym Sączu.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1940 r.
[00:00:26] Prezentacja rodziców: Heleny i Franciszka. Ojciec pochodził z wielodzietnej rodziny mieszkającej w Męcinach, a matka miała tam krewnych. Wuj miał duże gospodarstwo w Buczaczu. Na dworcu w Przemyślu czekano na pociąg do Nowego Sącza – przyjście boh. na świat w przemyskim szpitalu. Rodzina wróciła do Buczacza, skąd deportowano ich 10 lutego 1940 r. Warunki w wagonie podczas podróży – odpowiedzi na pytania o jej cel. Podczas jednego z postojów kilka kobiet poszło kupić coś do jedzenia, a w tym czasie pociąg odjechał. Dzieci bez rodziców zabierano do domu dziecka, gdzie je wynaradawiano.
[00:07:05] Matka była młoda i nie bała się ciężkiej pracy. Zachowanie enkawudzisty wobec starszej kobiety. Nocne wezwanie do kantoru – rozmowa matki z enkawudzistą o Polsce, która zniknęła z mapy. Powody przenoszenia zesłańców w różne miejsca – wymiana ubrań na żywność. Warunki w barakach – sposoby zabezpieczania prycz przed insektami. [+]
[00:13:10] Przewożenie zesłańców. Boh. miała krwotoki z nosa na skutek letnich upałów. Matka pracowała przy wycince lasu. Latem ojciec został pastuchem i pilnował bydła w stepie – możliwość picia mleka.
[00:16:45] Ojciec został zmobilizowany i trafił na front. W tym czasie matka mieszkała z córką u starszego małżeństwa i boh. bawiła się z ich wnuczką Ludą. Wcześniej ojciec został wysłany do innego kołchozu, a matka suszyła dla niego skórki od chleba. Matka spodobała się enkawudziście, który chciał, by ojciec zmarł z głodu. Skutki zjedzenia placków z gorzkiej mąki, która okazała się zaprawiona „siwym kamieniem” – zatrucie matki.
[00:22:00] Chaty były z gliny, latem spano na dachach. Matka wróżyła miejscowym – incydent z Rosjaninem, który chciał pobić matkę. Zimą chata została przysypana i przez trzy dni nie można było wyjść.
[00:24:20] W grupie zesłańców była lwowianka, która przed wojną występowała w kabarecie i zorganizowała grupę artystyczną – występy boh. na scenie, którą zrobiono w kościele. Próby teatru odbywały się nocami [piosenka śpiewana przez zesłańców]. Jeden z Rosjan pytał ojca, czy robotnik w Polsce może sobie kupić od święta biały chleb. [+]
[00:27:46] Sytuacja zesłańców. Wśród zesłańców były inne narodowości, także Niemcy i Cyganie. Ojciec został zmobilizowany i trafił do armii Berlinga formującej się w Sielcach nad Oką. Potem trafił na front i został ranny – rola wytresowanych psów. Ojca zabrano do szpitala w Otwocku, gdzie amputowano mu nogę. Potem leżał w szpitalu w Warszawie.
[00:30:40] Matka z córką zamieszkały w Krasnej Dolinie koło Semipałatyńska i boh. poszła tam do przedszkola – obiady. Pewnego dnia w czasie leżakowania zapadło się łóżeczko pod boh. i przedszkolanki wyrzuciły ją na dwór, w tym czasie przechodziło stado krów i jedna z nich zaatakowała boh., której pomógł pastuch. [+]
[00:32:55] Wiele lat później boh. jako członkini Związku Sybiraków odwiedziła wiele szkół. Działalność w Związku Sybiraków – śmierć kolejnych przewodniczących.
[00:34:50] Incydent w przedszkolu – reakcja matki na widok zachowań seksualnych dzieci. Matka pracowała przy wyrobie walonek i zaczęła zabierać boh. do pracy. Cała produkcja zakładu szła na front, a pracownicy chodzili w dziurawych butach. [Piosenka śpiewana w przedszkolu].
[00:38:38] Sytuacja rodziny po wojnie – boh. miała sześcioro rodzeństwa. Dom i gospodarstwo w Polsce. Działalność junaków ze Służby Polsce.
[00:40:55] Ojciec starał się o powrót rodziny z ZSRR. Wspomnienie przekraczania granicy – powrót w czerwcu 1946 r. Pytania boh. o chleb w Polsce – wyjazdy matki do Semipałatyńska w sprawie repatriacji. Gdy matka wychodziła na dłużej z domu, przywiązywała boh. za nogę do łóżka.
[00:44:30] Matka chciała, by boh. zamieszkała u dziadków w Kłodnem, gdzie były lepsze warunki – data urodzenia boh. Babcia znała nauczycielkę, która przyjeżdżała z Limanowej i boh. przyjęto do szkoły – ukończenie pierwszej klasy. Od drugiej do siódmej klasy boh. uczyła się w szkole w Klęczanach. Gdy wracano do Polski, drzwi wagonów nie były zamykane. Praca boh. po powrocie do domu.
[00:49:46] Deportacja w 1940 r. Staruszkowie, u których mieszkano na zesłaniu, mieli własną łaźnię – kąpiele przynoszące ulgę we wszawicy. Kozacki sposób na wszy w odzieży [+]. Plagi na zesłaniu – meszki oblepiające oczy. Boh. przeżyła mimo chorób i braku lekarstw. Gdy chorowała na szkarlatynę, matka podawała jej ropę.
[00:55:40] Głód na zesłaniu – matka nocami dawała córce chleb, ale prosiła, by jadła po cichu tak, aby nikt nie usłyszał. Boh. w przedszkolu mówiła po rosyjsku – antyreligijna propaganda. [Piosenka rosyjska].
[00:58:55] Odnoszenie się miejscowej ludności do zesłańców. Rodzice początkowo pracowali w lesie – wysokie normy. Ojciec po zranieniu na froncie był w szpitalu w Otwocku i Warszawie, potem starał się o powrót rodziny.
[01:00:20] Modlono się potajemnie. Gdy matce sprzedano zatrutą mąkę, gospodyni nastraszyła sprzedającą, że zgłosi to i dostała dobrą mąkę.
[01:01:58] Występy odbywały się w klubie, który działał w dawnym kościele. Koło klubu stał pomnik Lenina, któremu ktoś urwał rękę – naprawa pomnika. Rozmowa ojca z Rosjaninem.
[01:04:20] Matka pracowała w zakładzie wyrabiającym walonki i miała trochę pieniędzy. Latem podczas zbierania jagód spotkała w lesie niedźwiedzia. Boh. nie miała zabawek. Krowy wypasano w stepie.
[01:05:55] Spotkanie z ojcem w Polsce – wspomnienie drewnianego domu.
[01:06:50] Boh. na zesłaniu chorowała. Pewnego dnia najadła się kwiatków i zatruła się – leczenie piołunem. Boh. jako trzylatka przestała chodzić, pomógł jej died Charchan, dawniej pop – jego wygląd. Died kazał matce nazbierać mrówek i przygotować kąpiele z mrówkami. Boh. zaczęła chodzić po pierwszej serii zabiegów. [+]
[01:11:45] Boh. i rodzice po powrocie do Polski nie mówili o pobycie na zesłaniu, ale sąsiedzi o tym wiedzieli. Po latach miała rentę jako Sybiraczka, ale świadczenia jej odebrano uznając, że pobyt na zesłaniu nie miał wpływu na jej stan zdrowia – komisja lekarska. W szkole wystawiano bajkę „O krasnoludkach i sierotce Marysi” i boh. wystąpiła w przedstawieniu.
[01:16:18] Pierwsza komunia odbyła się w kościele w Chomranicach. Po uroczystości boh. dostała bułkę z masłem i mleko. W Kłodnem mieszkali dziadkowie i pięć ciotek, ale boh. nie wiedziała, co się tu działo w czasie okupacji. W Marcinkowicach byli Cyganie, którzy zajmowali się tłuczeniem kamieni na drogi. Szanowano Cygankę Jagę.
[01:18:30] Po zdaniu „małej matury” w szkole w Białym Klasztorze w Nowym Sączu uczyła się w Technikum Rachunkowości Rolnej w Marcinkowicach. Zachowanie w szkole prowadzonej przez zakonnice – boh. nie powiedziała rodzicom o wywiadówce, rozmowa wujka Choczewskiego z zakonnicami. Na dwa tygodnie przed małą maturą siostry zabrały boh. do internatu, by mogła się uczyć.
[01:22:22] Zachowanie uczniów po śmierci Stalina – interwencja kierowniczki szkoły. Boh. pracowała w Sądeckich Zakładach Eksploatacji Kruszywa. Ojciec nosił rogatywkę – z rogów czapki snuł wróżby co do trwałości komuny. Zapisywanie się ludzi do Solidarności.
[01:24:25] Wybór papieża Jana Pawła II – boh. była w tym czasie w szpitalu w odwiedzinach u proboszcza. Reakcja na wprowadzenie stanu wojennego. Incydent w zakładach kruszywa w czasie wydarzeń w Poznaniu. Boh. nie wiedziała o zbrodni w Katyniu. Matka poznała żonę Jaruzelskiego. Dziadek Szczepan Lachor miał siedmioro dzieci, niektórzy wyjechali na zachód za pracą. Towary na kartki w czasie komuny, kolejki.
[01:28:36] [Modlitwa Sybiraków do Matki Boskiej Ostrobramskiej]. Repatriantów nie witano kwiatami.
more...
less