Snopek Sławomir
Sławomir Snopek (ur. 1965, Wąwolnica) z wykształcenia jest specjalistą ds. ochrony środowiska. Pracuje w zakładach przemysłu spożywczego. Z zamiłowania regionalista, pasjonat historii Polski, w szczególności lotnictwa polskiego i Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej. Zgłębia też historię swojej Małej Ojczyzny - Wąwolnicy, we wszystkich jej aspektach. Podejmuje inicjatywy i realizuje upamiętnienia postaci i wydarzeń historycznych na terenie Lubelszczyzny i nie tylko. Swoją wiedzą dzieli się z zainteresowanymi poprzez publikacje, prezentacje multimedialne udział w realizacji radiowych i telewizyjnych reportaży historycznych. Drugą jego pasją jest ornitologia, w tym aktywna ochrona ptaków i ich siedlisk. Jako wolontariusz współpracuje z różnymi organizacjami pozarządowymi realizującymi zadania zbieżne z jego z jego zainteresowaniami. [Biogram za https://teatrnn.pl/ar-oplakiwanie/wawolnica-slawomir-snopek/]
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1965 r. w Wąwolnicy.
[00:00:32] Przedstawienie rodziców: Anny i Eugeniusza. Matka pochodziła z Wąwolnicy, ojciec z Zamojszczyzny, obydwoje byli nauczycielami. Matka ukończyła Liceum Pedagogiczne w Lublinie, ojciec w Szczebrzeszynie. W 1952 r. matka podjęła pracę w szkole w Wąwolnicy. Ojciec przez kilka lat pracował w Juliopolu, po służbie wojskowej w szkole w Izbicy. Rodzice poznali się w 1959 r. na kursie letnim w Zamościu, niedługo potem wzięli ślub i zamieszkali w Wąwolnicy. Matka była nauczycielką nauczania początkowego, a ojciec rusycystą, potem dyrektorem szkoły.
[00:03:25] Ojciec należał do partii, ale aktywnie uczestniczył w życiu religijnym. Rodzice wstąpili do Solidarności, jesienią 1981 ojciec wystąpił z partii. W szkole powieszono krzyże, ojciec ich nie usunął. W czasie stanu wojennego utworzono Wojskowe Terenowe Grupy Operacyjne, jesienią 1982 ojca powiadomiono o kontroli szkół – rządowa propaganda, artykuł na temat laicyzacji szkół wymieniający Wąwolnicę. Atmosfera w domu. 26 listopada [1982] boh. jadący do szkoły w Nałęczowie szedł z ojcem, który zmierzał do pracy – ostatnie słowa ojca. Jego sprzeciw wobec zdejmowania krzyży, które powiesili uczniowie i ich rodzice – znalezienie ciała ojca w jego gabinecie. [+]
[00:14:48] Sytuacja po śmierci ojca – poszukiwanie braci, którzy studiowali w Krakowie. Pogrzeb ojca jako manifestacja patriotyczna. Krzyże w szkole pozostawiono. Pomoc ze strony Solidarności. Nazwisko ojca znalazło się na liście ofiar stanu wojennego sporządzonej przez Radio Wolna Europa. Opinia na temat partii politycznych. W 2011 r. ukazała się książka, której autor napisał, że ojciec, zastraszony przez SB, zdjął krzyże, a potem się powiesił – taką wersję, krążącą w Lublinie, mogła rozpowszechniać Służba Bezpieczeństwa. [+]
[00:21:21] Sprawa ojca a postawa życiowa boh. Przykłady innych represjonowanych osób w rodzinie. W 1985 r. boh. był studentem historii na KUL, kolega Wojtek Janek zaproponował mu udział w akcji ulotkowej przed zbliżającymi się wyborami – nawoływanie do ich bojkotu. Przebieg i skutki akcji w Wąwolnicy, przeprowadzonej nocą z wtorku na środę – reakcja mieszkańców oraz milicji. W sobotę rano do domu przyszli funkcjonariusze SB szukający boh., ale matka nie wpuściła ich do domu. Podobne naloty urządzono na mieszkania innych studentów KUL-u. U jednego z kolegów znaleziono bibułę, którą skonfiskowano. Boh. zakopał w ogrodzie ulotki i swoją kolekcję militariów [+]. Po kilku latach wykopał ulotki i ma je do dziś. Kolega, który rozrzucał ulotki razem z boh. niedługo potem zmarł.
[00:35:33] Nagranie ma miejsce w siedzibie Regionalnego Towarzystwa Przyjaciół Wąwolnicy. Budynek aresztu postawili Niemcy w czasie okupacji, potem przez lata mieścił się tu posterunek milicji, po wojnie przetrzymywano tu partyzantów podziemia antykomunistycznego.
[00:37:46] W czasie okupacji w Wąwolnicy i okolicach działała Armia Krajowa i Bataliony Chłopskie – tu działał dziadek żony Jan Gutowski i jego brat Stanisław, przedwojenni członkowie „Wici”. Po wojnie wielu akowców i bechowców było przeciwnych władzy ludowej i zeszli do podziemia. Dziadek wyjechał na Ziemie Odzyskane. Silne wpływy PSL-u Mikołajczykowskiego. W 1946 r. funkcjonariusze UB spalili gospodarstwo Chabrosów w Buchałowicach. Wymuszanie na rolnikach dostaw obowiązkowych – działalność starosty Stefana Lewtaka. Starcia milicjantów z partyzantami. Sytuacja w Wąwolnicy przed pacyfikacją ze strony UB.
[00:42:50] 1 maja 1946 do wsi przyjechali agitatorzy, którzy chcieli zorganizować wiec – reakcja mieszkańców. 2 maja zajechały ciężarówkami z milicjantami i ubekami – ucieczka partyzantów przed funkcjonariuszami. Okoliczności wybuchu pożaru, który z powodu suszy i działań milicjantów, szybko się rozprzestrzenił niszcząc ponad 460 budynków. Niektórzy z mieszkańców, którzy stracili cały dobytek, wyjechali potem na Ziemie Odzyskane. Po wyjeździe milicji Wąwolnica została otoczona przez KBW – ostrzelanie wsi pociskami zapalającymi. W 2014 r. boh. odnalazł w lubelskim archiwum zeznania mieszkańców – lista strat, ofiary pacyfikacji. Kilka dni po pożarze namawiano mieszkańców, by zeznawali, że wieś została podpalona przez „bandę”. Przyjazd komisji PSL, której członkowie sfotografowali zniszczenia. [+]
[00:50:50] W czasie pacyfikacji we wsi znalazł się przypadkowo amerykański reporter John Vachon, dopiero w 2009 r. dowiedziano się, kto był autorem zdjęć – kontakt z córką fotografa Ann Vachon. Okoliczności znalezienia się Vachona w Wąwolnicy. Wspomnienie wystawy zdjęć Johna Vachona w Domu Spotkań z Historią. Odnalezienie w Instytucie Hoovera zdjęć zrobionych kilka dni po pożarze przez członków komisji PSL. Wydanie albumu. [+]
[00:58:06] 4 maja 1946 Jonh Vachon przyjechał do Wąwolnicy i rozdał mieszkańcom odbitki swoich zdjęć, które potem odbierali ubecy. W latach 80. boh. odnalazł 6 fotografii. Świadkowie wydarzeń nie chcieli o tym rozmawiać. Postawa Stefana Lewtaka, jednego ze sprawców. Symboliczna pomoc władz dla pogorzelców. Historia poszukiwania autora zdjęć z Wąwolnicy zakończona odnalezieniem spuścizny Johna Vachona. W 1987 r. Ann Vachon była w Wąwolnicy z tłumaczką ojca Anną Dąbrowską i rozdawała zdjęcia mieszkańcom wsi.
[01:03:26] Stefan Lewtak był członkiem PPR, po wojnie robił karierę w Polsce Ludowej – wymuszanie kontyngentów. Działalność sądów doraźnych, które skazywały żołnierzy podziemia na kary śmierci. Stosunek Lewtaka do pogorzelców z Wąwolnicy – lista zatwierdzona przez władze. Sposoby skłócania mieszkańców.
[01:07:46] Edward Wargocki, ubek, pochodził z Wąwolnicy. Podziemie wydało na niego wyrok śmierci, a ponieważ był nieuchwytny, zabito jego siostrę i brata. Rola Wargockiego w czasie pacyfikacji. Niedługo potem Wargocki zniknął z Lubelszczyzny, po latach okazało się, że dosłużył się stopnia majora SB w Zielonej Górze. Innym z aktywnych ubeków w czasie podpaleń był Antoni Stefaniak z Końskowoli, wyrzucono go z UB za homoseksualizm. Pozostali funkcjonariusze pochodzili z powiatu puławskiego – wyniki śledztwa przeprowadzonego przez IPN. Pacyfikację Wąwolnicy zakwalifikowano jako zbrodnie przeciwko narodowi polskiemu, sprawa dzięki temu nie uległa przedawnieniu.
[01:13:05] Przed wojną w Wąwolnicy mieszkało wielu Żydów, którzy w większości zajmowali się handlem i rzemiosłem. W czasie okupacji we wsi utworzono getto, w którym zamknięto miejscowych oraz przyjezdnych Żydów. Jego likwidację przeżyło kilkanaście osób, w tym Sara Ryterska – dwie masowe egzekucje w 1942 r. Matka boh. nosiła jedzenie ukrywającemu się w okolicznych wąwozach krawcowi Całowi, który szył w ziemiance dla okolicznych mieszkańców. Cał został zamordowany po wyzwoleniu w 1944 r. Wikary Józef Gorajek uratował żydowską rodzinę Winników i został odznaczony medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Wychowywanie żydowskiej dziewczynki przez Polkowskich – dalsze losy Barbary Wrześniewskiej. Boh. odnalazł metryki i akty zgonu wypisywane przez rabina w getcie. Ostatni zapis pochodzi z 16 marca 1942. Miejsca pamięci w okolicy. [+]
[01:24:15] Podczas egzekucji w 1942 r. zamordowano członków rodziny Sary Ryterskiej. Egzekucję widziała matka boh., dziadek zwoził ciała na kirkut. Ludzi z getta wywieziono do obozu w Bełżcu, Sara Ryterska trafiła do Oświęcimia razem z synem i obydwoje przeżyli. W kwietniu 1993 Sara Ryterska przyjechała do Wąwolnicy, w walizce przywiozła litery odlane z brązu, które chciała umieścić na tablicy na grobie bliskich. Polskość Sary Ryterskiej. Egzekucja Żydów w Rogalowie – zwłoki kazano pochować sołtysowi, jego rodzina do dziś opiekuje się tym miejscem.
[01:31:58] W czasie śledztwa prowadzonego przez IPN w sprawie spalenia Wąwolnicy boh. występował jako świadek z drugiej ręki, ponieważ rozmawiał z osobami, które przeżyły pacyfikację. Zakres zainteresowań boh. – zbieranie materiałów na temat katastrofy lotniczej w latach 50. Po wydarzeniach w Wąwolnicy ludzie przez lata nie chcieli o tym mówić w obawie przed represjami. Stryj był Sybirakiem i też nie chciał o tym opowiadać, także nie chciał się zapisać do Związku Sybiraków obawiając się prowokacji. Boh. badał historię pochodzącego z Wąwolnicy cichociemnego, Stanisława Krzymowskiego, który zmarł w Kanadzie w 1969 r. Boh. znalazł dokumenty z 1978 r. świadczące o tym, że SB cały czas go poszukiwała. Powody rozkopania przez sowietów grobu ppłk. Macieja Kalenkiewicza.
[01:37:35] Stryj Józef Snopek został aresztowany za przynależność do Armii Krajowej i przebywał na Zamku w Lublinie. Dziadek co dwa tygodnie woził paczkę ze wsi Żurawie koło Zamościa do Lublina. W styczniu 1945 paczki nie przyjęto. Podczas wywożenia więźniów kolejarz na stacji w Bełżcu powiedział, że pociąg jedzie „na białe niedźwiedzie”, więc więźniowie wyrzucili talię kart z adresami rodzin. Wiosną do domu przyszedł mężczyzna, który podał gryps od stryja. Po latach dzięki „Memoriałowi” uzyskano dokumenty obozowe stryja, którego skazano na rok łagru – praca w kopalni na Uralu. Brat dziadka, Stanisław Snopek, dowódca miejscowej placówki AK, został zamordowany przez UB i nie wiadomo gdzie go pochowano.
[01:42:00] Lista ofiar stanu wojennego autorstwa Janusza Bugajskiego, na której widnieje nazwisko ojca.
more...
less