Łuczko Franciszek
Franciszek Łuczko (ur. 1932, Włodawa) w 1955 roku ukończył studia historyczne na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracował jako nauczyciel w Szkole Podstawowej nr 22 w Szczecinie (1955-56), w Liceum Pedagogicznym dla Wychowawczyń Przedszkoli (1956-60), Studium Nauczycielskim (lata 60.) oraz w I Liceum Ogólnokształcącym (1960-81). W latach 1950-1951 członek Związku Młodzieży Polskiej, 1957-1980 w ZNP, 1962-1981 w PZPR. Od 1966 członek szczecińskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Archeologicznego, od 1977 prezes. Od września 1980 w NSZZ „Solidarność”, był przewodniczącym sekcji Pracowników Oświaty i Wychowania Pomorza Zachodniego. 13 grudnia 1981 internowany w Ośrodku Odosobnienia w Goleniowie, następnie w Wierzchowie (prowadził wykłady historyczne i historyczno-religijne, uczestnik 3-dniowej głodówki, 13 lutego 1982 razem z kilkudziesięcioma innymi internowanymi pobity). Zwolniony 8 lipca 1982 zwolniony, pozbawiony prawa wykonywania zawodu. W latach 1982-1984 na urlopie zdrowotnym, 1984-1989 na emeryturze
wykładowca w Szczecińskim Klubie Katolików oraz parafiach Pomorza Zachodniego (w ramach Stowarzyszenia PAX). W sierpniu 1988 uczestnik strajku w Zarządzie Portu Szczecin-Świnoujście. W latach 1989-1999 pracował ponownie jako nauczyciel w I Liceum Ogólnoształcącym. W listopadzie 1989 był delegatem na II Wojewódzki Zjazd Delegatów NSZZ „S” Regionu Pomorze Zachodnie, w kwietniu 1990 delegat na II Krajowy Zjazd Delegatów. Od 1989 członek Stowarzyszenia Rodzin Katyńskich. Od lat 90. wykładowca i organizator wystaw w Oddziale Zachodniopomorskim Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana w Szczecinie
od 1991 członek szczecińskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego. Od 1999 na emeryturze.
więcej...
mniej
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1932 r. we Włodawie.
[00:00:20] Powód niezapisania boh. do szkoły w 1939 r., rozpoczęcie edukacji w roku 1940. Siódmą klasę boh. ukończył już w Polsce Ludowej. Po wojnie rodzina mieszkała w poniemieckim baraku, ponieważ Niemcy spalili dom.
[00:02:06] W 1952 r. boh. zdał maturę i chciał studiować historię na Uniwersytecie Jagiellońskim – jednym z egzaminatorów był prof. Kazimierz Wyka. Okoliczności wglądu w opinię wystawioną przez kolegów zetempowców, w której nazwano boh. „wrogiem klasowym” – zniszczenie kartki. Boh. dostał się na studia. Po pierwszym roku został przeniesiony na Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie – starania o pozostanie w Krakowie, wynik rozmowy z dziekanem Adamem Bochnakiem. [+]
[00:10:00] Atmosfera na roku po wyjeździe grupy studentów do Lublina. Po ukończeniu studiów w 1956 r. boh. dostał nakaz pracy – starania o skierowania do Szczecina, propozycja pracy z dziećmi greckimi w Policach. Wspomnienie aresztowania profesorów UJ przez Niemców – okoliczności aresztowania prof. Jana Gwiazdomorskiego, który trafił do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Działalność tajnego uniwersytetu w czasie okupacji. W 1954 r. zlikwidowano Wydział Teologiczny na UJ. Praca w szkole podstawowej nr 22 w Szczecinie, potem w Liceum Pedagogicznym.
[00:18:40] W 1960 r. boh. został skierowany do I Liceum, którego dyrektorką była Janina Szczerska – powody konfliktów. Opinia na temat dyrektorki Marianny Rynasiewicz. Rozważania na temat listu biskupów polskich do biskupów niemieckich – wspomnienie artykułu Janiny Szczerskiej. Nagonka władz i mediów na hierarchów kościelnych. Wizyta prymasa Wyszyńskiego w Szczecinie w 1966 r. – zawieszenie tablicy pamiątkowej.
[00:24:50] Różne oceny pracy dydaktycznej boh. – opinia władz, ostrzeżenia ze strony dyrektorki szkoły. Boh. był przewodniczącym nauczycielskiej Solidarności w województwie szczecińskim, 13 grudnia 1981 r. został internowany – przewiezienie do więzienia w Goleniowie, procedury więzienne. Wybór kolegów do celi dla niepalących, z Antonim Komorowskim boh. siedział w Szczecinie po zatrzymaniu. W celi byli także: mecenas Mirosław Kwiatkowski i Wojciech Klukowski – propozycja wspólnej modlitwy.
[00:32:36] 10 stycznia [1982] przewieziono internowanych do zakładu karnego w Wierzchowie – warunki w wieloosobowej celi, kłopoty z palącymi. Biskup Kazimierz Majdański spotkał się z więźniami. Incydent podczas rewizji – ukaranie boh. Interwencja u naczelnika Gadomskiego z powodu słyszalnych, podczas odprawianej mszy, przekleństw więźniów kryminalnych. Incydent z udziałem Edwarda Bałuki. [+]
[00:41:38] Warunki w ośrodku internowania – spacery i dostęp do prasy. Przemyślenia po przeczytaniu artykuł Aleksandra Krawczuka, książki księdza Władysława Smereki.
[00:43:50] Boh. miał wykłady dla więźniów, bywali na nich także strażnicy więzienni. Pierwszym tematem były dzieje polskiej emigracji. Tajni współpracownicy wśród internowanych.
[00:48:45] Przepustka z ośrodka internowania, rewizja przed wyjściem – w domu boh. dowiedział się, że żona jest w szpitalu. Konieczność meldowania się na SB. Wyjazd do Krakowa po książkę „Drogi krzyżowe” ks. Smereki. Pobicie mężczyzny przez milicjantów na ulicy w Krakowie. Skutek spotkania znajomego księdza prawosławnego.
[01:01:12] 3 maja [1982] boh. miał mieć wykład w kościele Jezuitów – ostrzeżenie bezpieki. Boh. poszedł do kościoła z synem – starcia uliczne demonstrantów i ZOMO. Boh. nie mógł wrócić do domu i nocował u znajomej. Postawa ordynator Kowalczyk ze szpitala przy ul. Arkońskiej. Wiadomość o konieczności powrotu do ośrodka internowania w Wierzchowie.
[01:07:40] Organizowanie benzyny na wyjazd do Wierzchowa, pomoc kolegi Jędrzeja Kolasińskiego. Powrót do celi – reakcja kolegów. Ćwiczenia – podnoszenie kawałka szyny. Rewizja przed zwolnieniem z ośrodka internowania – okoliczności uratowania nielegalnych odbitek. Wyjazd do domu wraz z grupą uwolnionych kolegów. [+]
[01:17:43] Boh. nia mógł dostać pracy i w 1985 r. przeszedł na emeryturę. Dzięki pomocy PAX-u miał wykłady w różnych miastach, trudności komunikacyjne. Wiadomość, że proboszcz Kowalczyk [ks. Włodzimierz Kowalski] organizuje pielgrzymkę do Rzymu – rzeźba żubra jako prezent dla papieża Jana Pawła II.
[01:25:20] Boh. namówił znajomych Ukraińców na wybicie pamiątkowych medali z okazji 1000-lecia chrztu Rusi Kijowskiej – tryzub na medalach. Fundatorem medalu był inwalida wojenny, Ukrainiec-kościuszkowiec ranny pod Warszawą – jego losy podczas wojny i operacja w szpitalu polowym. Zamówienie medali u Stanisławy Wątróbskiej.
[01:33:00] Ukraińcy poprosili, by boh. zawiózł medale i pisma do swoich hierarchów w Rzymie. Kontrola na granicy polsko-czechosłowackiej – rewizja osobista, na którą boh. nie zabrał raportówki z medalami. Spotkanie z ukraińskim arcybiskupem Marusynem, który dał boh. 100 dolarów. Spotkanie z generałem Bazylianów, prośba o Pismo Święte w języku ukraińskim. W 1966 r. Wydawnictwo Pallotynów wydało Biblię Tysiąclecia z języków oryginalnych – zdobycie autografu prymasa Wyszyńskiego. Zainteresowanie bezpieki z powodu kontaktów boh. z kardynałem Josyfem Slipyjem. Przewóz książek do Polski – rozmowa z czechosłowackim celnikiem.
[01:45:50] Współpraca z Ukraińcami – wydawane medale. Prośba o medal z Tarasem Szewczenko i Iwanem Franko, kłopoty z cenzurą, błąd na medalu.
[01:52:58] Sylwetka Iwana Franko, który obecnie jest patronem Uniwersytetu we Lwowie. Stypendia ufundowane przez Jana Matejko. Klasztory na świętej górze Athos – publikacje jezuity księdza Czermińskiego – odbycie 45 pielgrzymek. Podczas wykładów w Wierzchowie boh. mówił o górze Athos. Po latach boh. dowiedział się, że Marian Jurczyk współpracował z SB. Zdobycie statusu osoby represjonowanej.
[02:00:25] Rozmowa z Henrykiem Grelą podczas pobytu w zakładzie karnym w Goleniowie, zachowanie Krystosiaka. Do ośrodka internowania w Wierzchowie przyjechała Maja Komorowska, która przywiozła cytryny dla uwięzionych. Prośby od internowanych do przedstawiciela zagranicznej organizacji – boh. poprosił o uwolnienie Haliny Gaińskiej i Marii Matjanowskiej oraz o gabinet stomatologiczny w liceum.
[02:08:00] Rozmowy z esbekami, wielu internowanych skorzystało z propozycji wyjazdu za granicę. Stanisław Wądołowski opowiadał o swoim udziale w wydarzeniach roku 1970. Boh. był w celi z Bałuką, Jurczykiem i Romanowskim – pytania o rok 1970 i rolę Wądołowskiego. Do celi przyszedł dziennikarz, który pytał Wądołowskiego o strajk w roku 1970 – reakcja boh. i Mariana Jurczyka.
[02:13:30] Po pobiciu internowanych w Wierzchowie zrobiono głodówkę – propozycja Artura Balazsa, by boh. nie podejmował głodówki ze względu na wiek. Po odwiedzinach żony boh. napisał podanie o częstsze odwiedziny, ale odmówiono mu.
[02:15:38] Rozmowa z kapitanem SB, który nie doniósł na boh. Rewizje w celach, zachowanie strażników. Jakiś czas po pobiciu boh. został wezwany na badanie lekarskie – przebieg badania, rozmowa o zachowaniu form towarzyskich. [+]
[02:21:00] Spotkanie w więzieniu przy ul. Małopolskiej. Po zwolnieniu z internowania boh. pojechał do rodziny mieszkającej we Włodawie – incydent w biurze meldunkowym. Wspomnienie ostatniej rozmowy z Antonim Komorowskim, współwięźniem z celi w Goleniowie.
[02:24:25] Zachowanie internowanych po pobiciu, obawy robotnika Feliksa Krupy – śpiewanie w celi. Osadzeni zostali pobici 12 lutego – przygotowania strażników do akcji. Prośba kaprala Maruszczaka o wyjście na apel – reakcja Mariana Lemke, byłego milicjanta. W celi został boh. i Wojciech Klukowski – pobicie przez służbę więzienną i ZOMO. Bicie przez dowódcę por. Ambryszewskiego. [+]
więcej...
mniej