Kamocki Janusz
Janusz Kamocki ps. „Mamut” (ur. 1927, Warszawa) dzieciństwo spędził w rodzinnym majątku Podgaje koło Sandomierza. Przed wojną uczył się w szkole powszechnej w Dwikozach, potem w Szkole Ćwiczeń w Sandomierzu. Podczas okupacji był uczniem tajnych kompletów w gimnazjum w Sandomierzu, w 1946 zdał maturę. Od listopada 1942 był członkiem konspiracyjnej Narodowej Organizacji Wojskowej, a od lutego 1943 członkiem Armii Krajowej. Po wojnie kontynuował działalność konspiracyjną w Narodowym Zjednoczeniu Wojskowym. W szkołach sandomierskich organizował konspiracyjną organizację Młodzież Wielkiej Polski. Po maturze wyjechał do Krakowa i studiował etnografię na Uniwersytecie Jagiellońskim pod kierunkiem prof. Kazimierza Moszyńskiego oraz uczęszczał na studia dyplomatyczne w Szkole Nauk Politycznych przy Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1953 ożenił się z Marią Gierowską, siostrą historyka Józefa Gierowskiego, z którą razem studiował, a po ślubie prowadzili wspólne badania etnograficzne. Od 1952 aż do przejścia na emeryturę pracował w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, kierując działem etnografii pozaeuropejskiej. 22 sierpnia 1962 Janusz Kamocki został aresztowany przez SB. 30 stycznia 1963 Sąd Wojewódzki w Krakowie skazał go na karę roku więzienia pod zarzutem utworzenia organizacji konspiracyjnej i nielegalnego posiadania broni. W poczet kary zaliczono mu pobyt w areszcie. W 1964 roku Janusz Kamocki uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych. Jako etnograf prowadził badania na terenie Polski oraz na Zaolziu, a w latach 90. XX wieku wśród Polaków żyjących na terenach dawnych zsyłek do Związku Radzieckiego – w Tatarstanie, Kazachstanie, Kirgistanie i Uzbekistanie. Był członkiem Komisji Etnograficznej Polskiej Akademii Nauk, Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego i Towarzystwa Naukowego Sandomierskiego. Za szczególne zasługi został wyróżniony przez Instytut Pamięci Narodowej tytułem Świadka Historii. Odznaczony m.in. Krzyżem Wolności i Solidarności oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. w Warszawie. [00:00:38] Boh. spędził dzieciństwo w rodzinnym majątku Podgaje. Na kilka dni przed wybuchem wojny dwaj żołnierze przyjechali po konie – wybieg pracownika, który chciał uratować najlepsze konie. Ojciec został zmobilizowany i boh. odwiózł go na dworzec. W parku stanęła artyleria przeciwlotnicza i boh. przynosił żołnierzom jedzenie, potem pomagał przeprawiać się przez Wisłę.
[00:06:05] Działania boh. na początku okupacji. W dworze kwaterowali oficerowie – akcje antyniemieckie wiejskich dzieciaków. Ojciec wyjechał na Węgry, potem do Afryki – kontakt z rodziną. W dworze ukrywało się kilku mężczyzn, w tym pan „Lipiński”, urzędnik z Pomorza. Gestapo aresztowało mężczyzn, którzy zginęli w obozach.
[00:11:30] Boh. uczył się na tajnych kompletach w Sandomierzu. Znajomi z Warszawy wysyłali do majątku swoje dzieci – początki konspiracji i próby wykolejania pociągu. Brat koleżanki zaproponował boh. wstąpienie do Narodowej Organizacji Wojskowej. Argumenty ciotki, gdy w domu zorientowano się, czym boh. się zajmuje. Pierwszym zadaniem było zrobienie szkicu ścieżek w okolicy z oznaczeniem chałup, w których były czujne psy. [+]
[00:16:28] Po zjednoczeniu organizacji boh. znalazł się w Armii Krajowej – przeszkolenia wojskowe, boh. polował z ojcem i potrafił posługiwać się bronią – postrzelenie portretu pradziadka.
[00:19:50] Połowę dworu zajęli Niemcy, którzy nie wiedzieli, że w dworze jest drugi telefon – boh. podsłuchiwał rozmowy żandarmów. Potem jeździł rowerem do Sandomierza i przekazywał meldunek szefowej restauracji. Postać majora, szefa wywiadu AK Okręgu Sandomierskiego. Niemcy wysiedlali mieszkańców wsi z okolic Sandomierza, a na ich miejsce przyjeżdżali niemieccy osadnicy – boh. przekazał wiadomość o planowanym wysiedleniu Gierlachowa. [+]
[00:27:42] Boh. zaprzyjaźnił się z wachmistrzem, szefem posterunku w dworze, który nieświadomie, w zabawie, przekazywał mu istotne informacje. Majątek został przejęty przez Niemców – „upomnienie” pierwszego administratora. Drugim został Niemiec, który nie mógł zrozumieć stosunków panujących w okupowanym kraju – wymalowanie swastyki nad wejściem. Pod jego nieobecność boh. słuchał wiadomości z Londynu i przestawił stację w radioodbiorniku administratora – jego reakcja po egzekucji Żydów, powody nawiązania współpracy z podziemiem. [+]
[00:37:15] Wiosną 1944 boh. powinien udać się do szpitala – jego obiekcje w obliczu zbliżającego się frontu – reakcja doktora Dobkiewicza. Boh. był członkiem „plutonu śmierci”, dyscyplina w oddziale. Po operacji boh. leżał w izolatce, a sanitariuszki oddziału szkoliły się opatrując go. Zalecenia pielęgniarki przy wyjściu ze szpitala. Powody przeniesienia boh. do placówki w Dwikozach – prośba babci skierowana do ogrodnika Mroczka. Nowym zadaniem boh. w lipcu 1944 r. było szkolenie wojskowe wiejskich chłopaków. W bitwie pod Pielaszowem rozbito sandomierski batalion 2 pułku AK, a boh. nie wziął w niej udziału. [+]
[00:48:10] Obchody rocznicy bitwy pod Pielaszowem. Szefem wywiadu AK był Leon Torliński ps. „Kret”. Dowódcą drużyny był Czesław Kotela, potem Mroczek. W oddziale był przyjaciel boh. Zdzisław Prochowski „Krzemień”. Składanie przysięgi w warunkach konspiracji. Kwestia nazewnictwa batalionów w 2 pułku piechoty AK.
[00:53:45] W bitwie pod Pielaszowem zginęło kilkudziesięciu partyzantów, niektórzy zostali rozstrzelani po wzięciu do niewoli. Schwytane sanitariuszki Niemcy oddali własowcom, którzy je gwałcili i zamordowali. Postać babci boh. i jej zachowanie przed koncentracją. W bitwie zginął Janusz Kawecki, chłopak z Warszawy, który pracował w Dwikozach na poczcie.
[00:58:06] Ryzyko partyzanckich akcji. Początkowo członkowie Hitlerjugend chodzili z bronią – rozbrajanie Niemców. Akcja ziemian z Sandomierszczyzny pod kryptonimem „Uprawa”, potem „Tarcza” – organizacja pomocy dla partyzantki w Górach Świętokrzyskich.
[01:04:45] Mężczyźni aresztowani w Podgajach na początku okupacji byli przetrzymywani w więzieniu na Zamku w Sandomierzu. Boh. nosił paczki do więzienia – okoliczności, w jakich wszedł za mury.
[01:07:30] Boh. miał pistolet ze zrzutów – uzbrojenie w plutonie. Akcja AB – aresztowania wśród członków polskiej inteligencji. Technika podsłuchiwania Niemców, którzy stacjonowali w dworze.
[01:10:30] Położenie dworu w Podgajach – sytuacja przed przejściem frontu, ostrzał sowieckiej artylerii – powody ocalenia dworu. Wkroczenie Armii Czerwonej – wywiezienie mebli do Sandomierza. Najcenniejsze obrazy wysłano do Warszawy, gdzie zaginęły. Okoliczności oskarżenia matki o współpracę z Niemcami. [+]
[01:18:15] Wyjazd do Sandomierza, gdzie boh. podjął działania w NZW – informacje o nowej władzy od uciekinierów ze wschodu. Sytuacja w Sandomierzu po wyzwoleniu. Boh. poszedł do szkoły – przekrój wiekowy uczniów w klasie. Boh. wstąpił do harcerstwa, członkowie 6 Drużyny Sandomierskiej byli żołnierzami podziemia. Działalność w organizacji Młodzież Wielkiej Polski – numeryczny system szyfrowania funkcji.
[01:28:30] Po maturze boh. wyjechał na studia do Krakowa. Na spotkaniu instruktorów harcerskich boh. sprzeciwił się konspiracyjnemu szkoleniu wojskowemu młodzieży. Po zmianach w harcerstwie boh. został wyrzucony z organizacji – powrót w czasach gomułkowskich. Powstanie „kręgów rycerskich”, które skupiały instruktorów harcerskich. Boh., pracownik Muzeum Etnograficznego, został aresztowany – postawione mu zarzuty. Podczas procesu boh. skazano na rok więzienia, ale w poczet kary zaliczono mu pobyt w areszcie.
[01:36:22] Boh. został aresztowany na skutek donosu. Pierwszy raz boh. został aresztowany przypadkowo, za drugim razem siedział w piwnicy budynku SB – warunki w celi, przebieg przesłuchań. Boh. zachorował i wypuszczono go. Po trzecim zatrzymaniu boh. siedział w celi z więźniami kryminalnymi. Warunki w areszcie na Montelupich.
[01:46:20] Boh. wiedział, że donosi na niego ktoś z bliskiego otoczenia, po latach z materiałów w IPN dowiedział się, że to kolega harcerz. Wspomnienie pogrzebu w Sandomierzu, na którym powiedziano, że zmarły był donosicielem UB. Boh. poproszony o napisanie życiorysu zmarłego kolegi etnografa dowiedział się, że ten podpisał lojalkę, ale nie donosił.
[01:52:12] Boh. po latach ze wspomnień, które napisał Leszek Dzięgiel, dowiedział się, co mówiono w środowisku o jego aresztowaniu. Trudności z obroną doktoratu, powody, dla których boh. nie chciał się zwrócić do prof. Józefa Gajka. Postawa prof. Burszty – obrona pracy doktorskiej w Poznaniu.
[01:55:40] Podczas strajków w 1980 r. boh. zaangażował się w utworzenie komitetu strajkowego krakowskich muzeów – wystąpienie o prawo otrzymywania publikacji zagranicznych oraz możliwość wyjazdów za granicę. W stanie wojennym boh. był współzałożycielem Ugrupowania Niepodległościowego „Zamek” – nawiązanie kontaktu z polskim rządem w Londynie. Boh. rozmawiał przez telefon z ministrem Chroszewskim. Kontakty z Wojciechem Ziembińskim, działalność Małopolskiego Porozumienia Niepodległościowego – program organizacji.
[02:02:25] Po wyborze Lecha Wałęsy na prezydenta boh. pojechał do Londynu i uczestniczył w ostatnim posiedzeniu Rządu Polskiego na Uchodźstwie. Starania, by Wałęsa złożył przysięgę na przedwojenną Konstytucję. Boh. pakował polski sztandar, który wracał do Polski. Boh. został uhonorowany krzyżem za 1939 r., ale nie chciał go przyjąć. Medale ojca, który zmarł na emigracji.
[02:08:00] Nadawanie kombatantom stopni wojskowych. Boh. został odznaczony przez Lecha Wałęsę Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski – powody odmowy przyjęcia odznaczenia. Odmówił też przyjęcia stopnia oficerskiego nadanego przez prezydenta Kwaśniewskiego.
[02:11:23] Krakowskie areszty, w których więziono boh. Wspomnienie przysięgi, którą boh. składał razem z kolegą Bogdanem Garbaczem, odbierał ją oficer spoza Sandomierza. Reakcja Niemców na zabicie inspektora majątków von Paula.
more...
less