Matuszewska Jadwiga
Jadwiga Matuszewska (ur. 1946, Głogów) – absolwentka Uniwersytetu Wrocławskiego, kierunek bibliotekoznawstwo (1972). Pracowała jako kierowniczka Biblioteki Pedagogicznej w Lubaniu (1965-1979), bibliotekarka w Bibliotece Pedagogicznej w Oleśnicy (1979-1982), Szkole Podstawowej nr 4 w Oleśnicy (1982-1984) i ponownie w Bibliotece Pedagogicznej (1984-2000). W latach 1970-1984 była członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Od września 1980 w „S”, od listopada 1980 członek Zarządu KZ „S” w Bibliotece Pedagogicznej oraz Zarządu Międzyzakładowej Komisji Oświaty „S” w Oleśnicy. W czerwcu 1981 delegatka na I WZD Regionu Dolny Śląsk. W dniach 13-28 grudnia 1981 w ukryciu, potem internowana w Ośrodku Odosobnienia we Wrocławiu, a od 15 stycznia 1982 w Gołdapi, skąd została zwolniona 24 marca 1982. W latach 1982-1989 kolporterka pism podziemnych, m.in. „Z Dnia na Dzień”, „Solidarności Walczącej”, „Prawdy”, ulotek RKS „S” Dolny Śląsk wśród pracowników oświaty w Oleśnicy i sąsiednich gminach. W 1989 członkini Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” Ziemi Oleśnickiej. Do 1992 roku członkini NSZZ „Solidarność”. Od 2000 roku na emeryturze. [biogram na podstawie „Encyklopedii ‘Solidarności’”]
more...
less
[00:00:10] Ur. 14 października 1946 r. w Głogowie, pochodzi z rodziny Matuszewskich i Dobrzańskich, które przyjechały transportem przesiedleńczym ze Lwowa do Lubania. Dom wybrany przez dziadka Dobrzańskiego – stara karczma w Henrykowie – zrujnowana, ale pełna żywności. Dziadkowie: Michał i Franciszka Dobrzańscy. Marzenie o rychłym powrocie do Lwowa. Rodzina Matuszewskich trafiła na Pomorze. Mama spotkała się z ojcem w miejscowości Krzepów k. Głogowa, urodzenie trojga dzieci. Przeprowadzka do Henrykowa.
[00:02:23] Przyjazd boh. do Lubania, praca w bibliotece pedagogicznej, urodzenie córki [+]. Przeprowadzka do Oleśnicy za lepszą pracą w 1979 r., praca w bibliotece pedagogicznej. Samodzielne wychowanie córki Justyny.
[00:04:20] Po roku mieszkania w Oleśnicy powstanie NZSS „Solidarność”. Spotkanie z Anną Dereń, udział w spotkaniu w szkole nr 1 . Dyrektor Baliński, członek KW PZPR, wyzwał nauczycieli od „warchołów”, wyjście części nauczycieli, oficjalne przeprosiny dyrektora. Zebrania nauczycielskiej „S”. Zdzisław Nowakowski z Długołęki, Helena Zielińska i Franciszek Gołąb z Oleśnicy – oni prowadzili zebrania. Halina Gorzkiewicz, nauczycielka ze szkoły nr 2, przywoziła materiały.
[00:07:37] Wybór Józefa Stojanowskiego, matematyka z liceum w Oleśnicy, na przewodniczącego. Siedziba w budynku domu kultury, przy bibliotece pedagogicznej. Sekretarka Zdzisława Bielecka. Przeniesienie biblioteki do lokalu przy 3 Maja razem ze związkami zawodowymi. Urządzenie biura „S”. Komisja mieszkaniowa „S”. Drobiazgowa dokumentacja biura.
[00:09:55] Aktywna Komisja Oświaty w Oleśnicy, współpracowały sąsiednie zakłady: ZNTK, fabryka obuwia, Fruktowin, Sinol, Poczta, PGKiM, powstanie MKK (Piotr Graf). Rejestracja poszczególnych komisji na pl. Czerwonym. „Zmiany zachodziły z dnia na dzień”. Wojciech Brym z Regionalnego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (RPGKiM) przekonał boh. do startu w wyborach do zarządu regionu. Rekomendacja lekarki Marii Piątkowskiej, pielęgniarka „Lucia” Matuszewska (siostra).
[00:13:53] Wybór do Zarządu Regionu Dolny Śląsk. Trudna praca, chaos, dwie kobiety w delegacji (Eryka Muczyńska i boh.) i 38 mężczyzn. Silne ekipy, Szulc z Wałbrzycha, Sawicki z Legnicy. Spory wśród delegatów, większość uchwał przechodziła jednogłośnie. [+]
[00:16:28] Pływacki mistrz świata Marek Petrusewicz obsługiwał uczelnie wyższe. Delegaci na zjazd w Gdańsku w większości pochodzili z zarządu regionu. Projekt ustawy Resicha o szkolnictwie wyższym dla rektora AWF, specyfika współpracy w zarządzie. Poseł Janusz Sanocki – radykał z Nysy.
[00:20:14] W 1981 r. delegatka na I Walny Zjazd [Regionu Dolny Śląsk], intensywne obrady prowadził Kazimierz Hellebrandt. Wybory, prezentacja kandydatki, „pochodzenie historyczne, chłopskie” [+]. Przeglądanie teczek w urzędzie. Wybór Karola Modzelewskiego. Wpływ ludzkich wyborów na następców. [++]
[00:25:30] Kobieta na dworcu w Oleśnicy – Lidia Dębska. Wybór boh. – osoby całkiem nieznanej do zarządu regionu. Delegacja z Nysy (Sanocki) – odmowa Karola Modzelewskiego przyjęcia do regionu Ziemi Nyskiej. Jelenia Góra nie przystąpiła do Regionu Dolny Śląsk. Strajk w Gencjanie (Jelenia Góra), Fabryki Maszyn Papierniczych „Fampa”. Czołowy przedstawiciel władzy, młody aparatczyk Stanisław Ciosek z KW w Jeleniej Górze.
[00:30:09] Wybory do zarządu w czerwcu 1981 r. – działanie przez pół roku. Dekret o stanie wojennym. W wrześniu 1981 r. w tygodniku „Solidarność Dolnośląska” (Maciej Zięba miał tam felieton na ostatniej stronie) rozważania na temat ewentualnego wprowadzenia stanu wojennego.
[00:32:16] W październiku wyjazd na obrady Komisji Krajowej. Kornel Morawiecki bywał na zebraniach Zarządu Regionu. Raz przeczytał apel polskich żołnierzy opisujący sytuację w wojsku. Kornel Morawiecki był jednym z inicjatorów „Posłania do narodów Europy Wschodniej” [+]. Wiktor Stasik, Aleksander Labuda.
[00:36:35] Wprowadzenie stanu wojennego – nieoczekiwane. 13 grudnia rano z Haliną Gorzkiewicz zabrały dokumentację z biura, książeczkę czekową i pieczątki. Pozostały segregatory osób ubiegających się o mieszkanie. Schowanie dokumentów pod węglem w zaprzyjaźnionym domu.
[00:40:14] Barbara Bartczak ze Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP), który bezprawnie przejął konto „S” i fundusze. Likwidacja biura i dokumentacji, spalenie deklaracji i książeczki czekowej. Dyrektor Fedoryszyn, wykradzenie dokumentacji 13 grudnia. Zatrzymanie kilkunastu działaczy z ZNTK i fabryki obuwia.
[00:43:09] Zagrożenie boh. aresztowaniem, nocowanie u przyjaciół z ul. Leśnej. Wywiezienie córki Justyny do rodziców. Po wyjściu z internowania wystąpienie o rozwód, powrót do nazwiska rodowego. Mąż emerytowany milicjant z wyższym wykształceniem, szybko został emerytem. Losy męża, nazwisko Piskulska.
[00:47:26] Wigilia u rodziców z siostrą w Lubaniu, poszukiwanie przez milicję, nasłuch Wolnej Europy. Po powrocie do Oleśnicy boh. poszła sama na komendę. Butelka z mlekiem pod drzwiami. Przewiezienie do Wrocławia (ul. Mazowiecka, Łąkowa, Kleczkowska), pożegnanie z milicjantem. Przesłuchujący ubek [Roszko], namawianie do podpisania lojalki. Przydzielenie do „lepszej, czteroosobowej celi”: Urszula Kowaliszyn z Żeglugi Śródlądowej, Małgorzata Goetz z Polskiego Radia, Aleksandra Pankowska z Fadromy.
[00:55:42] Serdeczna atmosfera w celi. Msza w świetlicy, ołtarz ze stołu bilardowego. Dwie Alicje, Maria Jakłowska. Dyscyplina, stały rozkład dnia na Kleczkowskiej, zasady jak w więzieniu.
[00:58:12] Luźne zasady w Gołdapi, swoboda, wolność zajęć. Komfortowe warunki – postępująca depresja. Klawiszka idealistka na Kleczkowskiej. Zwolnienie zatrzymanej kobiety ze Zgorzelca, której poszukiwały dzieci po więzieniach. Wiadomość o internowaniu w Gołdapi [+], przejazd autobusem obrzeżami miast.
[01:02:10] Przyjazd do Gołdapi, wojsko. Świetnie wyposażony ośrodek wczasowy PRiTV – dużo zieleni i światła. Internowane dziennikarki Barbara Trzeciak, Agnieszka Kocot. Rozwój Gołdapi, burmistrz miasta.
[01:04:40] Czteroosobowe pokoje z łazienkami, gorąca woda. [+] Komfort pierwszych dni. Wśród internowanych: Anna Walentynowicz, Alina Pieńkowska, Joanna Duda-Gwiazda, Anka Kowalska. Spotkania, wykłady, większość miała wyższe wykształcenie. Potem kilka kobiet przewieziono karnie do Darłówka (Trzeciak, Mikołajska).
[01:07:08] W celi boh. siedziały kobiety z Wałbrzycha: Marta Gąsiorowska, Krystyna Czachor. Gąsiorowska: „Tu jest wszystko polityczne”. Rodzina Gąsiorowskich, mąż w PZPR. [++]
[01:09:33] Karne przeniesienie do innych pokoi – boh. w pokoju 320, tu m.in. Halina Sarul. Poranna gimnastyka na tarasie. Stopniowe izolowanie się internowanych w pokojach, zakończenie zajęć i wykładów. Barbara Malak, rozmowa na temat przesłuchań. Ochrona samotnych matek, zwolnienie pod koniec marca. Anna Macierewicz. Widzenia.
[01:15:05] Spotkania z maturzystami, zainteresowania młodzieży. Opowieść o widzeniu z córką w Gołdapi [++]. Wanda Szkudlarek. Paczki z darami od warszawiaków pod koniec stycznia: Maja Komorowska i ks. Józef Hass. Życie blisko przyrody, zwały śniegu. Paczki żywnościowe: „W sklepach ocet, a my palimy marlboro, jemy pomarańcze”. Przygotowanie paczek dla rodzin. Narastająca depresja. Krystyna Sobierajska. 20-letnia Marlena z Poznania zniszczona przez ciężką depresję. [++]
[01:21:26] Unikanie posiłków. Pakowanie paczek dla rodzin na wolności, paczka dla Justyny i siostry Luci. Dokument o internowaniu wyniesiony w bucie. Spotkanie z Justynką w sali przesłuchań, „nie wolno płakać”, szloch córki. [++]
[01:24:45] Powrót z internowania. Rozmowa z ubekiem. Zwolnienie wszystkich matek dzieci do lat 14. Pieniądze od Lidii Dębskiej. [+] Mężczyźni z zakładów obuwia i ZNTK internowani w Grodkowie i Nysie. Urodziny dzieci internowanych: Grzegorz Graf i Radek Tomala s. Ryszarda. W celi z boh. mieszkała Bożena Steinborn, dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie. Lidia Dębska zawiozła do osadzonych mężczyzn ich świeżo urodzonych synków – poznali ich w więzieniu. Barszcz z uszkami dla więźniów.
[01:27:58] Mieszkańcy Oleśnicy przesyłali żywność do więzień, przekazywali pieniądze. Stanisław Proszkowski z PGR – zabicie świni dla internowanych. Ks. Jan Suchecki raz rozwiózł paczki. Trudności z otrzymaniem przepustki dla brata. [+]
[01:29:49] Spotkanie w 20. rocznicę powstania „S”, ks. Ozimek. [+] Wnioski o wyjazd na Zachód. Urszula Kowaliszyn wyjechała do Kanady. Dobre przyjęcie internowanych.
[01:33:38] Przyrzeczenie złożone w Gołdapi. Karne przeniesienie do biblioteki w szkole nr 4, po 2 latach powrót do biblioteki pedagogicznej. Zawiązanie Komitetu Obywatelskiego przez Piotra Grafa. Wybory pierwszej Rady Miejskiej z listy KO. Andrzej Szachnowski, wolne wybory burmistrza – Piotr Graf vs. boh. Kandydat Czesław Górecki, harcerz. Graf był radykałem, wycofał się.
[01:40:20] Burmistrz Ryszard Zelinka „beznadziejny”, bez inicjatywy. Grzegorz Świtoń (inwestycje komunalne), prof. Władysław Dynak – komisja ds. społecznych. Nazwy ulic, likwidacja studium medycznego. Udział boh. w sesjach rady jako mieszkanka.
[01:44:31] Strachliwy burmistrz Zelinka. Owocna i kadencja rady miasta. Andrzej Szachnowski – obywatel do spraw trudnych. Uroczystości 11 listopada Święto Niepodległości, płk./gen. Stec (komisarz wojskowy) nie został wpuszczony do kościoła. Wypowiedź boh. na radzie miasta. [+]
[01:47:52] Debata na temat zamku w Oleśnicy, trudności władz lokalnych z utrzymaniem zabytkowych obiektów (Lubiąż). Zadośćuczynienie finansowe za internowanie – 18 tys.
[01:51:32] Przyjazd na radę miasta szefów Komendy Wojewódzkiej OHP Zbigniew Rychlicki i Socha. Głos boh. za oddaniem zamku w Oleśnicy do użytkowania OHP.
[01:54:07] W czasie internowania inspektor oświaty Bogdan Kozłowski pisał do boh. listy, cenzurowanie korespondencji. List do gen. Steca od Kozłowskiego w sprawie boh. Kurator Tomaszewska mianowała Kozłowskiego szefem delegatury kuratorium oświaty w Oleśnicy. [+]
[02:00:00] Odizolowanie boh. w bibliotece szkolnej. Bibułę do biblioteki pedagogicznej przynosili Marek Płócienniczak i Janusz Piec. Stopniowe zamieranie „Solidarności”. Inspektor Ostrowski – przeniesienie boh. do szkoły nr 4. „Sprawa Piskulskiej”. Dyr. Czuczwara, udział w pochodach pierwszomajowych. Powrót do biblioteki pedagogicznej.
[02:02:52] Niezaangażowanie Kościoła w działalność opozycyjną w Oleśnicy. Ks. Edward Janiak, ks. Tadeusz Faryś.
[02:05:38] Problemy oświaty w czasie pierwszej Solidarności MKK Ziemi Oleśnickiej: usunięcie inspektora Piątnickiego, wybór Bogdana Kozłowskiego, system mianowania nauczycieli. Losy Kozłowskiego po 1989 r.
more...
less