Paga Ludwik cz. 1
Ludwik Paga (ur. 1929, Glinki) – rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. Podczas okupacji chodził do szkoły powszechnej w Nowej Suchej. Po wyzwoleniu wyjechał do Ursusa, gdzie podjął naukę w szkole zawodowej, jednocześnie pracując w Państwowych Zakładach Inżynierii (potem Zakłady Mechaniczne Ursus). W 1948 r. rozpoczął naukę w technikum, potem był uczniem szkoły Wawelberga. W latach 50. ukończył studia inżynierskie na Politechnice Śląskiej w Bytomiu i przeprowadził się do Lublina. Pracował m.in. w kuźni jako metalurg oraz w WSK Świdnik i Najwyższej Izbie Kontroli. Zainteresowany problemami gospodarki oraz ekonomią zaocznie studiował handel zagraniczny, promotorem jego pracy doktorskiej był doradca Edwarda Gierka, prof. Paweł Bożyk. Podczas studiów w Bytomiu Ludwik Paga poznał przyszłą żonę Alicję Radzikowską, w 1954 r. w Bytomiu urodził się syn Lesław Paga, twórca polskiego rynku kapitałowego.
more...
less
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1929 r. we wsi Glinki.
[00:00:30] Dziadek był byłym legionistą, jedna z jego córek z pierwszego małżeństwa skończyła farmację i podczas okupacji miała wraz z mężem aptekę w Bolimowie. Incydent na stacji kolejowej z udziałem babci i kasjera. Dziadek Jan Paga miał gospodarstwo rolne, przez jakiś czas pracował jako nadleśniczym w lasach bolimowskich. Pochodzenie rodziny Pagów – poszukiwanie korzeni. Kłopoty wizerunkowe syna Lesława Andrzeja Pagi związane z imiennikiem Andrzejem Pagą.
[00:07:02] Ojciec boh. miał gospodarstwo rolne, matka przed ślubem występowała w zespołach folklorystycznych. Wuj Jan Matusiak skończył szkołę Wawelberga i mieszkał w Warszawie. Ojciec działał w Kółkach Rolniczych, w połowie lat 30. założył hodowlę krów mlecznych – sprzedaż mleka i serów.
[00:10:40] Przedstawienie rodziców: Heleny i Franciszka. Boh. miał trzy młodsze siostry: Jadwigę, która zmarła na dyfteryt, Cecylię, i Barbarę.
[00:12:20] Nauczycielem był pan Łopuszyński, pierwszego dnia w szkole uczniowie dostali po dwie łyżeczki miodu. Lekcje odbywały się w różnych miejscach, szkołę wybudowano dopiero po wojnie. Zabawy dzieciaków. Boh. nie lubił pracować w gospodarstwie, wiedzę o świecie czerpał z rozmów ojca z wujem Aleksandrem Matusiakiem.
[00:18:05] Ojciec miał radioodbiornik, nie słuchano konkretnych audycji, tylko „polowano” na stacje radiowe. W 1939 r. mówiono o możliwości wybuchu wojny, nawoływano do zachowania czujności i zatrzymywania obcych osób. Incydent z mężczyzną, który groził bronią osobom, które chciały go zatrzymać. [+]
[00:21:02] Kilka dni po wybuchu wojny wuj Aleksander Matusiak, który mieszkał blisko stacji kolejowej w Leonowie, przywiózł rodzinę uciekinierów z Poznania. Rodzina mieszkała dwa lata w domu boh., kobieta uczyła go języka niemieckiego. Pewnej niedzieli, gdy nie poszła do kościoła, ktoś jej tam poszukiwał. [+]
[00:22:53] Sytuacja po wybuchu wojny – komunikaty radiowe i wzmożony ruch na drogach. Informacje o bitwie nad Bzurą. Boh. poszedł z psem po ziemniaki na pole, zobaczył nadlatujące samoloty i schował się, a Niemcy ostrzelali kosz na kartofle. Rodzice starali się nie panikować. Wymiana informacji z sąsiadami – we wsi były dwa radioodbiorniki. [+]
[00:28:50] Boh., będąc w polu z krowami, był świadkiem pościgu niemieckich samolotów za polskim dwupłatowcem, który zmierzał w stronę lotniska koło Sochaczewa. W latach 80. boh. spotkał się z polskim pilotem z czasów kampanii wrześniowej, który opowiadał mu o bombach zakupionych przez Polskę w Szwecji.
[00:34:34] W połowie października Niemcy zezwolili na otwarcie szkoły i boh. chodził do Nowej Suchej, oddalonej od domu o 5,5 km. Szkolny incydent z podpisami pod dyktandem – wybór imienia Ludwik. Poziom nauczania podczas okupacji, dyscyplina w szkole. Boh. uczył się niemieckiego w szkole oraz od uciekinierki z Poznania, nauczycielki, która wraz z dwójką dzieci mieszkała w domu rodziny Pagów.
[00:42:40] Sytuacja w okolicy podczas okupacji – boh. natykał się w lesie na zwłoki. W leśnym bunkrze mieszkało dwóch Cyganów i żydowski chłopiec, boh. czasem nosił im jedzenie. Jeden z sąsiadów, Kujawa, zawiadomił Niemców, którzy zabili ludzi z bunkra. AK wydała na niego wyrok śmierci i Kujawa do końca wojny ukrywał się. Sposoby zastraszania mieszkańców wsi przez Niemców. [+]
[00:47:34] Podczas powstania w Warszawie boh. został wciągnięty do pomocniczej brygady AK. 8 sierpnia boh. miał być zaprzysiężony w Puszczy Kampinoskiej. W drodze do puszczy trafił na łapankę na rynku w Sochaczewie i został wywieziony do Wyszogrodu, gdzie skierowano go do budowy bunkra przeciwczołgowego – profity płynące ze znajomości języka niemieckiego, relacje z nadzorcą Hansem. Boh. wcześniej pracował przy budowie bunkra nad Bzurą – sposoby unikania wywózki na roboty do Niemiec. W październiku 1944 boh. dostał tygodniową przepustkę do domu.
[00:53:30] Podczas powstania warszawskiego w Kampinosie ukrywała się ludność cywilna z Warszawy, AK zorganizowała podwody, którymi ludzie byli wywożeni. Boh. miał z ramienia AK brać udział w tej akcji.
[00:55:00] 17 stycznia przez Glinki przejechały pierwsze czołgi Armii Czerwonej – sytuacja na froncie.
[00:56:08] Rozważania na temat obrony Warszawy w 1939 r. i marszałka Śmigłego-Rydza.
[00:57:43] Rodzice dowiedzieli się, że osoby złapane podczas łapanki w Sochaczewie wywieziono na roboty – wiadomość o losach boh. przekazał uciekinier z robót. W 1942 r., gdy Niemcy zabili ludzi ukrywających się w bunkrze, boh. nie poszedł tam i nie widział zwłok. Powody pochowania ciał w lesie. W 1939 r. w puszczy był tabor cygański, potem dwie osoby z taboru ukrywały się bunkrze. Razem z nimi był żydowski chłopak. Wspomnienie kilkudniowego pobytu w taborze cygańskim – ciekawość świata boh. 17 stycznia radzieckie czołgi wjechały do wsi, jeden z czołgistów zabił z karabinu maszynowego kilku niemieckich żołnierzy, po jakimś czasie mieszkańcy wsi zakopali zwłoki. [+]
[01:04:02] Podczas okupacji w Leonowie był posterunek policji granatowej i żandarmerii. Pewnej nocy do domu przyszło kilku partyzantów. Potem boh. miał być przewodnikiem dla ludności cywilnej uciekającej z Warszawy.
[01:05:48] 3 sierpnia [1944] do domu rodziny boh. przyszła kobieta z dwiema córkami i powiedziała o wybuchu powstania w Warszawie. W Glinkach, odległych od stolicy o ok. 60 km, nie było słychać odgłosów ostrzeliwania miasta.
[01:08:27] Rozważania na temat bitwy nad Bzurą we wrześniu 1939 i defilady w Warszawie z udziałem Adolfa Hitlera. Dywagacje na temat okupacji w różnych rejonach Polski oraz polityki międzynarodowej czasów wojny.
[01:12:40] Podczas bitwy nad Bzurą we wsi słychać było odgłosy ostrzału artyleryjskiego. Wuj złapał dwa konie ułańskie, nie wiedząc o tym, że takiego konia nie da się zaprzęgnąć do pługa. Boh. nie był na polu bitwy – 17 maja 1945 opuścił rodzinną wieś, wyjechał do wuja i podjął pracę.
[01:15:18] Podczas okupacji boh. jeździł do wujostwa. Ciotka handlowała i boh. czasem przywoził jej słoninę, mięso. Wuj w 1936 r. ukończył szkołę Wawelberga, pracował w Ursusie i wybudował tam niewielki dom. Po wyzwoleniu uruchomiono radio – informacja o zakończeniu wojny. Kilka dni później przyjechał wuj mieszkający blisko stacji kolejowej z wiadomością, że przywrócono ruch pociągów – wyjazd boh. do Ursusa.
[01:18:35] Po 17 stycznia radzieccy czołgiści, którym skończyło się paliwo, kwaterowali we wsi – w domu na podłodze spało kilku żołnierzy. Z pobliskiej cukrowni przywożono worki z cukrem. Żołnierze bali się otrucia i nie przyjmowali poczęstunków. Podczas pobytu we wsi kilku żołnierzy zginęło w wypadkach, najczęściej z powodu jazdy po alkoholu. [+]
[01:20:50] Rozważania na temat sprawności bojowej i systemu dowodzenia Armii Czerwonej.
[01:21:58] Podczas okupacji boh. nie wiedział o obozach koncentracyjnych czy zbrodni katyńskiej. W okolicy Bolimowa był poligon, na którym Niemcy testowali broń rakietową, czasem pociski spadały koło Glinek. Boh. został wciągnięty do konspiracji i przez trzy miesiące uczestniczył w szkoleniach, po których miał być przewodnikiem uciekinierów z Warszawy. Powody ukrywania tego przed rodzicami.
[01:25:50] Syn Świerczewskich, sąsiadów wujostwa z Ursusa, latem 1945 r. został wywieziony w głąb Związku Radzieckiego, gdzie go rozstrzelano – postanowienie unikania służby w ludowym wojsku. W 1948 r. boh. jako uczeń szkoły zawodowej brał udział w zajęciach przysposobienia wojskowego. Został skreślony z ewidencji wojskowej, gdy prześwietlenie wykazało, że ma gruźlicę.
[01:29:30] Powody wyjazdu z rodzinnej wsi w maju 1945 r. – stan wiedzy o świecie. Boh. nie chciał pracować na roli. Wyjeżdżając miał torbę z podręcznymi rzeczami. Kolega wuja, inż. Kucyper, zaimponował boh. umiejętnością obsługi suwaka [logarytmicznego]. Początkowo boh. zajmował się czyszczeniem maszyn. Przygoda w toalecie zakładu pracy.
[01:36:17] Wspomnienie ruin Warszawy i dworca Głównego w 1945 r. – spotkanie z prostytutką. Koło domu wujostwa rosły duże krzaki bzu, boh. wracał z pracy w drukarni i jechał z powrotem do Warszawy, by sprzedawać kwiaty. Jesienią zaczęły w stolicy powstawać pierwsze sklepy. Poszukiwanie bliskich za pomocą przyczepianych w różnych miejscach kartek. Rozmowy pracowników drukarni o przyszłości miasta. Rozmowy o polityce – boh. nie przyznawał się do swojej nikłej wiedzy. Powojenne opinie na temat Powstania Warszawskiego i Armii czerwonej.
[01:43:38] Po przeprowadzce do Ursusa boh. nie miał kolegów, sąsiad Świerczewski został wywieziony do ZSRR. W listopadzie otwarto szkołę zawodową w zakładach „Ursus” – podjęcie nauki w styczniu 1946 r. Zbiorowisko w klasie – boh. siedział koło ateisty, który mówił, że mógłby porąbać krzyż. Boh. nie chcąc się awanturować odpowiadał, że mogłoby mu wtedy wpaść coś do oka. [+]
[01:48:12] W klasie byli młodsi i starsi od boh. uczniowie. System nauki w szkole zawodowej. Pierwsze zarobione pieniądze boh. odłożył, by kupić przyzwoite ubranie. Nadrabianie zaległości – wspomnienie lekcji fizyki i wykładu o sile kinetycznej. Boh. skończył szkołę zawodową w 1948 r. i uzyskał tytuł czeladnika – strajk w fabryce.
[01:54:20] Boh. został przeniesiony do działu doświadczalnego, którego szef, Bolechowski, pracował podczas wojny w angielskich zakładach Roovera – angielskie standardy w Ursusie. Przed wojną w zakładzie produkowano m.in. lekkie czołgi i motocykle „Sokół”. Po wojnie remontowano ciągniki, potem rozpoczęto ich produkcję. W zakładzie doświadczalnym testowano różne samochody, boh. jeździł po terenie fabryki. Boh. grywał w piłkę nożną, w soboty chodził na wódkę z pracownikami odlewni. [+]
[02:01:20] Boh. przeprowadził się od wujostwa do sąsiadki, pani Świerczewskiej, potem dostał pokój z przydziału. Boh. podjął naukę w technikum, chciał zostać inżynierem – wstąpienie do ZMP. Propagandowe współzawodnictwo w pracy. Wspomnienie pana Bolechowskiego i jego opowieści o pracy w Anglii.
[02:06:00] Boh. uczył się wieczorowo – awans w pracy. W zakładzie były pomieszczenia dla funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, klatki przygotowane dla potencjalnych więźniów. Zatrzymanie boh. przez zakładowe UB – podejrzenie o sabotaż. W odlewni pracował inżynier metalurg, który w czasie okupacji był w Anglii – powód wezwania go przez UB. [+]
[02:12:08] Po ukończeniu technikum boh. dostał się do szkoły Wawelberga, potem studiował na Politechnice Śląskiej w Bytomiu. Podczas potańcówki poznał przyszłą żonę, Alicję, co bardzo skomplikowało jej sytuację rodzinną. Babcia dziewczyny była deportowana na Syberię, opuściła Związek Radziecki z Armią Andersa, po wojnie wróciła do kraju. Inna część rodziny uciekła z Wołynia przed rzeziami. Babcia rozstrzygnęła, który z dwóch kawalerów bardziej nadaje się na męża – wybór boh., ślub w grudniu 1953 r. Boh. chciał mieszkać w Warszawie i starał się o przydział mieszkania.
[02:22:10] Ucząc się w technikum boh. należał do ZMP, którego szefem wojewódzkim był Wsiewołod Wołczew – jego opinia o boh. Po ślubie boh. chciał mieszkać w Warszawie, ale żona się nie zgodziła – przeprowadzka i praca w Lublinie. Okoliczności załatwienia mieszkania.
more...
less