Miklaszewski Kacper
Dr Kacper Miklaszewski (ur. 1949, Milanówek) wspomina losy rodziny podczas II wojny światowej i późniejszą działalność ojca, jednego z twórców pedagogiki muzycznej w powojennej Polsce. W czasie wojny rodzina mieszkała w Warszawie. Ojciec Lech Miklaszewski uczył gry na pianinie i dawał koncerty, m.in. w słynnej kawiarni muzycznej B. Woytowicza „U aktorek”. W wyniku donosu ojciec i jego przyrodni brat Andrzej Stodolski zostali aresztowani i trafili na Pawiak. Po przesłuchaniach i torturach ojca udało się wydostać, Andrzej trafił do KL Auschwitz, skąd wrócił w kwietniu 1941. Po wojnie rodzina straciła majątek w wyniku reformy rolnej. Przeniosła się do Siedlec, potem do Milanówka, gdzie przyszedł na świat boh. Ojciec podjął pracę w Polskim Radiu, stworzył szkołę muzyczną I stopnia na Grochowie, którą prowadził do 1973 r. Zajmował się tworzeniem podstaw programowych nauczania muzyki w powojennej Polsce, opracował podręczniki do nauki gry na fortepianie i śpiewu, działał w organizacji ORMUZ, mającej na celu upowszechnianie muzyki. Do jego radiowych współpracowników należeli m.in. Władysław Szpilman, Witold Lutosławski i Stefan Kisielewski, którego utwór „Danse vive” Lech Miklaszewski odtworzył z pamięci (partytura spłonęła podczas powstania). Pan Kacper wspomina swoje studia w leningradzkim konserwatorium, pierwsze kontakty międzynarodowe, podróże na Zachód i w głąb ZSRR, odkrywanie prawdy o wątpliwej potędze radzieckiej oraz zakłamanej rzeczywistości PRL. Opowiada o inwazji wojsk układu warszawskiego na Czechosłowację, upadku Gomułki i Grudniu ’70 r. Był świadkiem i komentatorem najważniejszych imprez muzycznych tamtych czasów: festiwalu Warszawska Jesień i Konkursu Szopenowskiego, a także przybycia do Polski jazzu.
more...
less
[00:00:00] Prezentacja boh., rodzice przyjechali z Siedlec w 1947 r. Ich kamienica, należąca do inż. Tadeusza Śliwińskiego, dyrektora technicznego cukrowni w Józefowie k. Błonia, spaliła się w czasie powstania warszawskiego. Jego syn, Zbigniew Śliwiński, późniejszy profesor pianistyki, był uczniem ojca boh. w okresie okupacji.
[00:02:00] Ojciec boh. szukał swoich korzeni. Dziadek boh. Józef Miklaszewski zmarł w obozie Boelcke-Kaserne, do którego trafił z Gross-Rosen. Znalazł się w obozie w Rogoźnicy za ukrywanie Żydów. Dziadek lubił rozszyfrowywać koligacje rodzinne.
[00:04:00] Na ślubie rodziców jedna teściowa matki i dwóch teściów. Firma budowlana dziadka Miklaszewskiego, nakaz ewakuacji firmy w 1915 r. do Rosji. Obok babci pojawił się Leon Stodolski.
[00:06:00] Dwóch stryjów boh.: rodzony Mirosław (zm. w 1935) i „przybrany” Andrzej Stodolski. Historia Andrzeja, żołnierza AK, uratowanie go z KL Auschwitz. Postać ojca boh., pozytywisty i zwolennika pracy organicznej dla kraju.
[00:08:00] Andrzej Stodolski studiował na Politechnice Gdańskiej, nie usłuchał rozkazu rejestrowania się u władz niemieckich jako student. Bracia mieszkali na ul. Focha w mieszkaniu odbudowanym po zniszczeniach w 1939 r. Aresztowanie braci i osadzenie ich na Pawiaku. Babcia starała się ich wyciągnąć, pomagał w tym prof. Czochralski.
[00:10:00] Kolejka do wykupienia więźniów była mniejsza niż do „pokoju donosów”. Po kilku miesiącach udało się zwolnić ojca boh., ale stryj Andrzej został wysłany do Auschwitz. Babci udało się wystarać o jego uwolnienie, wrócił w bardzo złym stanie zdrowia, ale dzięki temu zwolniono go z wyjazdu na roboty do Niemiec.
[00:12:00] Wstąpienie Andrzeja Stodolskiego do konspiracji, ps. „Bonawentura” [„Bogumił”?], ranny w powstaniu warszawskim na Mokotowie, uratowany przez późniejszą żonę Ewę Stodolską. Wyrzucony z pociągu w Milanówku, miał odłamki granatów w całym ciele.
[00:14:00] Przybrany dziadek Leon Stodolski zginął, babcia straciła obydwu mężów. Leon przechowywał Żyda, zginął w masowej egzekucji w Teatrze Wielkim. Na początku powstania wszyscy cywile z ul. Focha zostali wypędzeni z mieszkań, kobiety z dziećmi odesłano, mężczyzn rozstrzelano w sali wielkiej Teatru Wielkiego. Utrudniona identyfikacja ofiar, nie wiadomo, gdzie jest pochowany Leon Stodolski.
[00:18:00] Ojciec boh. nie uczestniczył w ruchu oporu, był kilka razy przesłuchiwany na Pawiaku. W czasie okupacji pracował jako prokurent w firmie swojego ojczyma (Leona) i jako nauczyciel muzyki w szkole i prywatnie.
[00:20:00] Wyjście ojca z Pawiaka 9 stycznia 1941 r., w kwietniu wrócił z Oświęcimia półżywy Andrzej Stodolski. Ojciec uczył też muzyki dzieci niemieckie, dawał prywatne koncerty, jeden z nich był przyczyną donosu i wezwania ojca na gestapo.
[00:24:00] Koncert ojca z udziałem osób związanych z konspiracją, kontrola żandarmów, których ojciec wygonił. Miał porywczy charakter, anegdoty związane z ojcem. Zygmunt Mycielski. Żołnierze Wehrmachtu lubili muzykę Chopina. Kawiarnia Woytowicza, zgoda na występy, zakaz wstępu Niemcom.
[00:28:00] Koncerty prywatne i publiczne ojca. Brat boh. Stanisław urodził się w styczniu 1940 w Milanówku. Latem 1944 rodzice zabrali go na wakacje do majątku Stawiska pod Kielcami, gdzie administratorem był wuj boh. (mąż siostry matki) Jan Kamiński. Dobre zarządzanie majątkiem i dobre stosunki z administracją niemiecką. W domu ukrywała się rodzina i inni ludzie. Dziennik ojca z okresu, gdy przechodził front.
[00:30:00] Reforma rolna, utrata majątku. Rodzice z bratem Stasiem trafili do Siedlec, ojciec prowadził tam chór. Zdobycie przez ojca fortepianu od żołnierzy radzieckich ‒ trafił do szkoły muzycznej w Siedlcach. Rodzina boh. mieszkała tam do 1946 r., narodziny średniego brata Antoniego. Ojciec podjął pracę w Warszawie w średniej szkole muzycznej na ul. Profesorskiej, nawiązał współpracę z Polskim Radiem. Małgorzata Łabędzka-Koecherowa, orientalistka, znawczyni kultury tureckiej, jej drugim mężem był aktor Jan Koecher, który namówił ojca na pracę w radio.
[00:34:00] Przeprowadzka z Siedlec do Milanówka, założenie przez ojca szkoły muzycznej na Grochowie: pozytywistyczna postawa, nie był zaangażowany politycznie, krytyczny stosunek do Polski przedwojennej. Działalność ojca w stowarzyszeniu ORMUZ, mającej na celu upowszechnianie muzyki. Pianino bez strun podczas koncertu ojca.
[00:36:00] Kontakty ojca z Witoldem Lutosławskim, studenci. Przyjaciel ojca, skrzypek Henryk Rick-Wiśniewski, twórca szkoły muzycznej w Łukowie, usunięty ze stanowiska w 1968 r. Depresja skrzypka. Donosy, „oddolna inicjatywa” z powołaniem się na czynniki polityczne jako metoda „wykańczania” ludzi.
[00:40:00] Znajomość z Witoldem Lutosławskim dzięki pracy ojca w radio, audycje dla dzieci, do których zamawiał muzykę u polskich kompozytorów. Rozmowa boh. z ojcem i prośba o spotkanie z Lutosławskim.
[00:42:00] Boh. przywoził płyty z muzyką z zagranicy, organizował prelekcje. Znajomość ojca boh. z Władysławem Szpilmanem. Spotkania w redakcji i w bufecie.
[00:44:00] Stefan Kisielewski. W latach 1942-43 ojciec grał tajne koncerty domowe i w kawiarni u Woytowicza („U Aktorek”), szukał nowego repertuaru. Wariacje na fortepian Lutosławskiego, nuty utworu Kisielewskiego. Podczas koncertu zgasło światło, koncert dokończony po ciemku, aplauz publiczności. Entuzjastyczne przyjęcie „Danse vive” Kisielewskiego.
[00:46:00] Wykonywanie współczesnej muzyki francuskiej i zachodnioeuropejskiej przez ojca boh. Informacja o spłonięciu nut Kisielewskiego.
[00:48:00] Powrót rodziców do domu w maju 1945 r., rozszabrowana piwnica. Korespondencja ojca z Kisielewskim, odtworzenie przez ojca nut zaginionego utworu Kisielewskiego „Danse vive”. Zarówno Kisielewskiemu, jak i ojcu nuty przepadły w powstaniu, ale ojciec pamiętał utwór, bo grał go w czasie okupacji wiele razy na koncertach. [Boh. czyta list Kisielewskiego do Lecha Miklaszewskiego].
[00:52:00] Poglądy polityczne ojca boh., sztuczność i zakłamanie komunistycznej Polski. Ojciec uważał, że upowszechnienie edukacji może zapobiec wojnie. Praca organiczna ojca, współpraca z Jadwigą Osiecką, dyrektorką szkoły przy ul. Kordeckiego na Grochowie w Warszawie. Utworzenie państwowej szkoły muzycznej nr 3. Lokal dla szkoły, mocne stropy umożliwiające ustawianie fortepianu. Obowiązkowy egzamin z marksizmu i leninizmu dla nauczycieli, siostry nazaretanki miały największą wiedzę, pomagały nauczycielom.
[00:56:00] Cenzura w Polskim Radiu. Koncert Paula Robesona, afroamerykańskiego śpiewaka uwielbianego przez komunę. Redakcja językowa polskiego radia ‒ wysoki poziom audycji.
[00:58:00] Ojciec sprzeciwiał się organizowaniu obchodów 1-majowych i akademii z okazji rewolucji październikowej w szkole, zamiast tego organizował spotkania i naukę polskich piosenek patriotycznych. W szkole nie było ani jednego członka PZPR, mimo nacisków ojciec się nie zgadzał na obecność partii w szkole.
[01:02:00] Odejście ojca z Polskiego Radia w 1972/3 r. z powodu nacisków, aby do audycji szkolnych wprowadzić muzykę rozrywkową, którą uważał za prymitywną i marną. Cechy muzyki dla dzieci. Podręczniki muzyki pisane z Alicją Ludwikiewicz i Marią Kaczurbiną.
[01:04:00] Alicja Ludwikiewicz, nauczycielka rytmiki, prawa ręka ojca w szkole. Docenienie ojca boh., odznaczenia: Zasłużony dla Dzieci i Złoty Mikrofon Polskiego Radia.
[01:06:00] Rewizja poglądów muzycznych ojca, fascynacja nauczaniem metodą Kodálya., nawiązującym do muzyki rodzimej, umożliwiającym śpiewanie wszystkim dzieciom, wizyty na Węgrzech. Lech Miklaszewski uważał, że szkoła muzyczna wymaga selekcji, ale kultura muzyczna powinna być dostępna wszystkim. Ogólnie panująca bieda, niedofinansowanie, trudności w kompletowaniu płytoteki szkolnej. Samodzielność ojca, rysowanie map na wakacjach, granie jazzu i muzyki rozrywkowej, fascynacja harmonią Dave’a Brubecka.
[01:08:00] Histeria „patriotyzmu” rozpętana przez Gomułkę w latach 60. XX w., niezagospodarowanie Ziem Zachodnich. Wspomnienie ojca ze szkoły, kult organicznej pracy jako przejawu patriotyzmu, wzorcowi nauczyciele. Propaganda patriotyczna w Polsce międzywojennej.
[01:10:00] Koniec wojny – rodzice płakali, gdy dowiedzieli się 8 maja o końcu wojny, bo mieli nadzieję, że wojna będzie trwała, dopóki nie usunie się z Polski Rosjan. Utrata majątku przez rodzinę dziadka ze strony matki w reformie rolnej. Babcia boh. była w obozie, wyzwolenie zastało ją w Getyndze, wróciła do Milanówka.
[01:12:00] 19 czerwca 1968 r. umarła babcia Janina. Historia była pasją ojca, ubolewał nad utratą archiwaliów przez Polskę podczas wojen napoleońskich. Zeszyty z notatkami ojca jako źródło informacji dla rodziny, notatki dotyczące uczniów i szkoły, XIX-wieczne zapiski pradziadka ze strony matki.
[01:16:00] Dziedzictwo ojca, konkursy chopinowskie, podobieństwo gustów muzycznych i estetyki ojca i boh., łatwość grania jazzu i muzyki rozrywkowej. Konkurs z 1975 r., laureat Paweł Giliłow. Dyskusja z Pawłem o interpretacji nokturnu Chopina. Wspomnienie uczciwości ojca. 8 zł za jednego ucznia w ORMUZ-ie.
[01:20:00] Wspomnienie o ojcu pisane na rocznicę powstania szkoły muzycznej: silna osobowość, działalność pedagogiczna ‒ obowiązkowe chodzenie uczniów na koncerty, abonament dla uczniów wykupiony przez szkołę, pisanie recenzji po koncertach. Boh. został dziennikarzem muzycznym, pisze recenzje.
[01:22:00] Teksty Lecha Miklaszewskiego o muzyce, podejście do muzyki wyniesione przez boh. ze szkoły w Leningradzie: chce skierować słuchacza na istotne szczegóły.
[01:24:00] Nadanie imienia Juliusza Zarębskiego dla szkoły na Grochowie, przedwczesna śmierć muzyka. Argumenty za i przeciw nadaniu szkole imienia Lecha Miklaszewskiego. Ojciec nie przepadał za artystowskimi elementami obecnymi w innych szkołach muzycznych, nie lubił efekciarstwa, był wrogiem grania przez dzieci utworów za trudnych.
[01:26:00] Studia pianistyczne boh. w Konserwatorium Rimskiego-Korsakowa w Leningradzie (Petersburgu), najlepsza szkoła o międzynarodowej renomie, szeroki kontekst kulturowy. W Polsce wtedy (1969) ostatnie lata Gomułki, bieda i kryzys ekonomiczny. Po odwilży nastąpiło dokręcanie śruby, kultura i muzyka „negocjująca” z władzami, Warszawska Jesień jako okno na świat. Szok boh. w zetknięciu z ZSRR. Pod oknami akademika przemieszczały się wielokilometrowe kolumny wojska i pojazdów wojskowych.
[01:30:00] Podczas dojazdu do konserwatorium obserwowanie kolumn wzdłuż trasy tramwaju, reperowanie pojazdów w drodze, upadek mitu o potędze radzieckiej. W konserwatorium było tylko czterech Polaków, na innych uczelniach więcej. Kontakt z Polakami na uniwersytecie, mecz siatkówki między studentami lokalnymi a zagranicznymi.
[01:32:00] Zaczepienie czeskich dziewcząt, przeproszenie za interwencję w Czechosłowacji. Rozmowa z Rosjanami o Czechach.
[01:34:00] Zderzenie widzenia świata boh. i Rosjanina, alienacja Rosjan. Objaśnianie świata Rosjanom przez studentów zagranicznych. Wakacje boh. w Holandii, przywożenie przezroczy z podróży.
[01:36:00] Paszport studenta otwierał drogę do podróżowania. Wiatraki w Holandii. Wakacje 1970, boh. mieszkał w domu Andrieja Timofiejewa, mistrza ZSRR w alpinizmie. Kurs i 3-tygodniowy szkoleniowy wyjazd wspinaczkowy na Kaukaz. Buty polskie boh., reszta chodziła w butach z magazynu z 1933 r.
[01:38:00] Pasażer samolotu siedzący przez cały lot na stołeczku ogrodowym. Lądowanie, ubogie łany, zgniła pszenica. Działalność polityczna boh. w czasie przewrotu w Polsce. Przejęcie władzy przez Gierka, Radio Wolna Europa nie było w Rosji zagłuszane.
[01:40:00] Przemówienie Gierka, Rosjanie nie ufali mu, długo nie było nic o nim w prasie. Przedmiot „Historia KPZR”, rozwiązanie problemu polityczności przedmiotu, sposób na zaliczenia.
[01:42:00] Wykładowca filozofii marksistowsko-leninowskiej. Dyskusja o wyższości marksizmu nad innymi filozofami. Filozofia Pierre’a Teillhard de Chardina i wyznanie nauczyciela, że musiał prosić o zgodę na czytanie jego dzieł.
[01:44:00] Współpraca boh. z Lutosławskim. Nina Miętkowska zajmowała się sprawami międzynarodowymi w Związku Kompozytorów Polskich, współpracowała z boh. przy delegacjach rosyjskich, boh. pilotował grupy. Historia delegacji, która miała rozbić Warszawską Jesień, uratowanie jej przez Chaczaturiana (1972/3 r.). Boh. mógł dostawać kopie nagranych utworów, wypożyczyć nuty. Kontakt z pp. Lutosławskimi. Poznanie Lidii Rappaport, biografki Lutosławskiego. Trudności z wydaniem książki, bo za największego kompozytora uznawano Szostakowicza. Relacje boh. po każdej Warszawskiej Jesieni w kole naukowym, słuchanie utworów, czytanie partytur. W delegacji rozbijającej Warszawską Jesień byli prezesi związków kompozytorów wszystkich republik ZSRR. Wielkopańskie oczekiwania, żądania wożenia samochodem z Hotelu Bristol do Filharmonii.
[01:48:00] Postaci Pierre’a Bouleza i Karlheinza Stockhausena. Problemy z powodu posiadania nut oraz cudzych listów do wysłania. Problemy na granicy Węgierki, która jechała pociągiem z Paryża do Leningradu.
[01:50:00] Rozważania na temat życia w PRL, rodzina uznawała ustrój za karykaturalny. Ojciec był typem antybohatera, nie chciał mówić o przeżyciach na Pawiaku i angażować się w konspirację. Czuł się odpowiedzialny za rodzinę.
[01:52:00] Znajomość języków obcych, dla rodziców głównym językiem obcym był francuski. Ojciec widział zaległości edukacyjne Polaków. Przyjazd Harry’ego/Heinricha Neuhausa na koncert chopinowski, spotkanie kadry pedagogicznej z pianistą, studentom wstęp wzbroniony, złość Kisielewskiego. Opowieść rodzinna o Jędrusiu Pleszczyńskim, przyjacielu rodziny, który nie wstał w gimnazjum, gdy grano „Pierwszą kadrową” z okazji urodzin Piłsudskiego, bo był z przekonania endekiem. Został za to wyrzucony ze szkoły. Krytyczny stosunek do PRL, ograniczenie poruszania się, niewymienialna złotówka. Przesłanie boh. ‒ praca organiczna była i być powinna rzeczą najważniejszą, nie wolno tracić jej z oczu, nie dać się upoić bohaterstwem przeszłości ani walkami aktualnymi. Przyszłość jest ważniejsza od przeszłości. Praca na rzecz społeczności.
more...
less