Łukaszczyk Józef
Józef Łukaszczyk (ur. 1932, Kolonia Polanka) wychował się jako ósme dziecko osadnika wojskowego. W lutym 1940 został wywieziony wraz z rodziną do Republiki Komi (miasto Ib, a potem uczastok Myrtyju), gdzie jego ojciec (wkrótce zmarł) i bracia pracowali przy wyrębie tajgi. Po amnestii w 1941 rodzina przeniosła się do miasta Kotelnicz. Tam zmarła siostra Janina, a dwóch braci dostało się do Armii Polskiej formowanej w Sielcach. Reszta rodziny została przeniesiona do sowchozu Ljapino na Kubaniu. Stąd w marcu 1946 w transporcie repatriacyjnym przyjechali do Polski i objęli gospodarstwo poniemieckie w Nowej Rudzie. Tu pan Józef skończył szkołę powszechną oraz zawodową. Służbę wojskową odbył w jednostce Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, a potem przez 40 lat pracował jako kierowca w Dolnośląskich Zakładach Przemysłu Jedwabniczego w Nowej Rudzie. Grał w zakładowej orkiestrze dętej (od 1980 był jej kapelmistrzem) oraz w Zespole Pieśni i Tańca „Nowa Ruda”, z którym występował w kraju i zagranicą (m.in. w Korei Północnej). Od 1992 roku na emeryturze, mieszka w Nowej Rudzie.
more...
less
[00:00:10] Boh. urodził się 6 kwietnia 1932 r. w Kolonii Polanka koło Buczacza. Ojciec był Góralem, mama pochodziła z Nowego Sącza
[00:00:30] Przed I wojną światową ojciec służył w armii austriackiej, rodzice wzięli ślub w Nowym Sączu w 1910 r., narodziny czwórki dzieci.
[00:01:11] Ojciec dostał ziemię na Kresach za udział w Bitwie Warszawskiej. Nie skorzystał z możliwości wyjazdu do Stanów Zjednoczonych, bo mama bała się zatonięcia statku.
[00:01:50] Wyjazd na Kresy – trudne początki, mieszkanie w ziemiance. Stan gospodarstwa w latach 30. – murowane budynki.
[00:02:28] 1 września 1939 boh. nie poszedł do szkoły, niemieckie samoloty nad Buczaczem.
[00:02:48] 17 września 1939 – ludzie uciekający w stronę Zaleszczyk. Lądowanie samolotu na polu, inni uciekinierzy zostawili motor z powodu braku benzyny.
[00:03:10] Wkroczenie Armii Czerwonej – zabranie koni, które ojciec hodował dla wojska. Poczęstowanie żołnierzy ciastkami – ich reakcja. Rewizja w domu, kradzież zegarka.
[00:04:00] Jesienią Ukraińcy ze wsi Soroki obrabowali mieszkańców wsi. Suszenie chleba przez rodziców.
[00:04:36] Opis rodzinnego domu. Zabudowa wsi – murowana szkoła, którą budowali mieszkańcy. Sąsiedzi: rodziny Porębów, Popieli, Leśniaków.
[00:05:21] Sytuacja majątkowa rodziny – ośmioletni boh. nie miał butów, bo ojciec inwestował w gospodarstwo.
[00:05:42] Przyjście Rosjan do domu w nocy 10 lutego [1940] – ojciec i starci bracia klęczeli pod ścianą, a mama i młodsze dzieci pakowały dobytek – niewiele czasu na zabranie rzeczy, spakowanie jedzenia, maszyny do szycia i pierzyny. Przyjazd na stację w Buczaczu.
[00:06:36] Załadowanie do wagonów, opis jego wnętrza, dziura w podłodze zamiast toalety, obite blachą okna, piecyk ogrzewający wagon. Postój w Husiatynie. Długa droga na zesłanie, ludzie nie wiedzieli, dokąd jadą. Wyjścia po wodę na postojach.
[00:08:08] Przesiadka z pociągu do samochodów, potem furmanek, droga po zamarzniętej rzece. Przyjazd do Republiki Komi – rozdzielenie rodziny: rodzice i młodsze dzieci pojechały w inne miejsce niż starsi bracia.
[00:08:58] Mieszkanie w domu nad brzegiem Sysoły. Warunki higieniczne – pierwsza kąpiel w rzece. Wszawica członków rodziny.
[00:09:45] Nagła śmierć ojca – podejrzenie, że otruto go z powodu legionowej przeszłości.
[00:10:00] Podejrzenie, że rodzinę do deportacji wskazali Milewscy (nauczyciele), z ich dziećmi boh. się przed wojną bawił.
[00:10:38] Wizyta w rodzinnej wsi w latach 90. – wiadomość, że Milewski był komunistą i dlatego jego rodzina nie została deportowana.
[00:11:40] Boh. późno dowiedział się o legionowej przeszłości ojca. Boh. i trzej bracia urodzili się na Kresach. Jedna z sióstr wyszła za mąż i już nie mieszkała w domu. Stan gospodarstwa przed wojną.
[00:12:44] Pogrzeb ojca – przyjazd brata, który pracował w lesie, robienie trumny. Przeniesienie do Myrtyju, gdzie pracowali starci bracia, zamieszkanie w barakach – opis wnętrza. Porównanie z warunkami w Kazachstanie – brak problemów z ogrzewaniem baraku.
[00:13:58] Dorośli pracowali w lesie, a boh. przynosił jedzenie. Choroby z niedożywienia: kurza ślepota.
[00:14:30] Wybuch wojny niemiecko-radzieckiej – radość zesłańców. W miejscowości był łagier, z którego wyprowadzano więźniów do pracy w lesie.
[00:15:10] Latem 1940 boh. był na seansie w kinie objazdowym (repertuar kina) i widział w kronice film „W katyńskich lesach”, w którym pokazywano polskich oficerów wziętych do niewoli, zrywanie pagonów i sceny egzekucji w Lesie Katyńskim – konsekwencje opowiadania o filmie. [++]
[00:17:43] Droga zawodowa boh. po powrocie do Polski, prowadzenie orkiestr.
[00:18:10] Większa swoboda po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej – siostra i brat wyruszyli do Armii Andersa i doszli do Kotielnicza (kirowska obłast). Brat znalazł pracę w zakładach zbożowych – sposoby wynoszenia zboża z pracy. Siostra trafiła do szpitala psychiatrycznego i tam zmarła. Wspomnienie węgierskiego jeńca odnalezionego po latach w kotielnickim szpitalu [sprawa Andrasa Tomy]. [+]
[00:20:30] Dzięki staraniom brata, mieszkającego w Kotielniczu, mama, boh. i jeden z braci wyjechali z Myrtyju. Na wyjazd nie zezwolono bratu, który miał 16 lat. [+]
[00:21:07] Wiosna 1943. Podróż statkiem do Kotłasu (wspomnienie Eugeniusza Bodo). Przesiadka do pociągu – wymagane zaświadczenie o pobycie w łaźni, odwszenie odzieży. Droga przez Kirow do Kotielnicza. [+]
[00:22:43] Rodzina nie zastała już brata w Kotielniczu, bo poszedł do Dywizji Kościuszkowskiej. Wyjazd do 1 Armii drugiego brata, Stanisława.
[00:23:00] Emocje towarzyszące oglądaniu filmu „Czterej pancerni i pies” - boh. podczas pobytu na zesłaniu nie widział żadnego psa ani kota, opinia na temat czapki, w której Janek Kos przyjechał z Syberii. [+]
[00:23:26] Stosunek Rosjan do zesłańców, pomoc z ich strony.
[00:23:40] Enkawudzista kazał zdjąć święte obrazki wiszące na ścianie w baraku, ale nikt tego nie zrobił. Gdy zachorował, poprosił Polaków o pożyczenie krzyża. [+]
[00:24:14] Szesnastoletni brat uciekł z Syberii i dołączył do rodziny w Kotielniczu. Praca w magazynach zbożowych – boh. był gońcem.
[00:24:34] Na Syberii jeden z braci pracował przy koniach – gdy któreś ze zwierząt padło, przynosił do domu trochę mięsa. Sytuacja osób samotnych. Wsparcie w wierze i modlitwie.
[00:25:12] Po napaści Niemiec na ZSRR przyjechało wielu Żydów uciekających przed frontem. Śmierć zesłańca po zjedzeniu muchomora.
[00:25:52] Duża umieralność wśród dzieci. Brak cmentarzy, wrzucanie zwłok do rzeki.
[00:26:25] Praca gońca w magazynie zbożowym – dostarczanie dokumentów.
[00:26:46] Rodzina mieszkała przy stacji kolejowej – częste przejazdy transportów z pomocą amerykańską wiozące żywność oraz sprzęt wojskowy. Opinia na temat wkładu USA w wygranie wojny. Piosenka śpiewana przez radzieckich żołnierzy.
[00:27:27] Rok 1943 – zamienienie szkół na szpitale dla rannych przywożonych z frontu.
[00:27:50] Boh. z kolegą, Rosjaninem, kradł jedzenie na bazarze. Złapanie mamy, pracującej w młynie, gdy wynosiła mąkę w kieszeni – brak konsekwencji przez wzgląd na dobrą opinię starszego brata.
[00:28:53] Radziecka ofensywa – rozdawanie wódki 1 maja i w rocznicę wybuchu Rewolucji Październikowej. Pobór Rosjan do wojska w 1944 r. – handel wymienny: wódka za nowe buty. [+]
[00:29:30] Głód i bieda wśród miejscowej ludności. Opowieści Rosjan o carskich czasach.
[00:30:07] Wyjazd w 1944 r. na Kubań. Praca w sowchozie. Brat kierowca jeździł amerykańskim samochodem. Poprawa wyżywienia. Boh. woził bryczką dyrektora sowchozu.
[00:31:28] Brat miał tylko watowane spodnie, które nie nadawały się na upał. Paczka z odzieżą od brata, który walczył w szeregach Armii Berlinga. Kąpiele nago w morzu – brak bielizny.
[00:32:20] Boh. był listonoszem – przeprawa promowa przez Kubań. Korespondencja z frontu – boh. oddawał listy i zdjęcia, ale zabierał widokówki, które wymieniał na chleb. [+]
[00:33:45] Wyjazd w 1946 r. – pożegnanie przez całą wioskę.
[00:34:15] Transport repatriacyjny do Polski w 1946 r. – mama wysiadła w Krakowie i pojechała do rodziny w Nowym Sączu. Porównanie syberyjskiej biedy i polskiego dostatku.
[00:34:52] Strzelanina w Nowy Sączu – starcie partyzantki i ubeków.
[00:35:00] Powrót braci: Tadeusza z niemieckiej niewoli i Henryka zdemobilizowanego z wojska, którzy zajęli gospodarstwo w Nowej Rudzie. Przyjazd braci po rodzinę do Nowego Sącza – wejście uzbrojonych AK-owców do domu – reakcja boh. Przeprosiny partyzantów na wieść, że rodzina wróciła z zesłania. Przebieranie się za AK-owców i napady w okolicach Nowego Sącza. [+]
[00:36:34] Przyjazd do zajętego przez braci gospodarstwa w Nowej Rudzie, w którym jeszcze mieszkali Niemcy – wzajemne relacje. Wyjazd Niemców, prowadzenie gospodarstwa.
[00:37:25] Zakładanie kołchozów – zabranie silnika od młockarni. Porzucenie rolnictwa na rzecz pracy na państwowych posadach. Boh. był kierowcą. Losy braci – spotkanie rodzinne, reakcja mamy.
[00:39:17] Opinia boh. na temat komunistów. Podczas pobytu na zesłaniu boh. chodził do rosyjskiej szkoły – większe racje chleba za dobre świadectwo.
[00:40:18] Warunki życia na Syberii – zimowa odzież, pękanie drzew od mrozu, picie wody z rzeki. Współczesne zatrucie syberyjskich rzek. Możliwość przeżycia dużych rodzin, wzajemna pomoc, umieralność wśród osób samotnych. Przyjazd Żydów.
[00:42:05] Życie rodziny przed wojną, radość z bułki kupionej na targu. Dostępność jedzenia, ale nie rarytasów. Pieczenie chleba w domu. Odniesienie się boh. do „kułactwa” rodziny.
[00:42:54] Karykaturalna postać polskiej arystokratki w filmie o Katyniu w kronice filmowej. Zmiana stosunku do Polaków po napaści Niemiec na ZSRR. [+]
[00:43:42] Wspomnienie Szymona Wiesenthala pochodzącego z Buczacza. Przedwojenny żydowski handel obwoźny, kirkut w Buczaczu.
[00:44:42] Powojenne wyjazdy boh. do rodzinnej wsi, obecny stan. Wizyta na Ukrainie w początkach lat 90. – mieszkanie u fryzjerki, wymiana usług na towary. Spotkanie z mieszkańcami wsi, którzy pamiętali rodzinę Łukaszczyków, biesiada i wspólne muzykowanie. Prośba o załatwienie pracy w Polsce. Porównanie Ukrainy z początku lat 90. i współczesnej.
[00:48:09] Wspomnienie dzieciństwa, bieganie boso, spanie w stogach, mycie w balii. Większe szanse na przeżycie zesłania miały duże rodziny.
[00:48:45] Pobyt na zesłaniu – zabranie do łagru Kiełbasów, którzy schowali zabitego konia.
[00:49:05] Film „W katyńskich lesach” – starania o przekazanie Polsce kopii filmu. Opinia na temat filmu Wajdy, rozczarowująca wizyta w Muzeum Katyńskim.
[00:51:54] Zniszczenie portretów przywódców komunistycznych w Nowej Rudzie w r. 1951. Posądzenie boh. o zainicjowanie zdarzenia – wizyta ORMO w domu. Przesłuchania przez UB, bicie i zastraszanie przez prowadzącego śledztwo. [+]
[00:54:18] Próba ochotniczego wstąpienia do armii w 1948 r. – boh. nie został przyjęty. W 1952 r. dostał powołanie do wojska i trafił do KBW. Przyjazd do szkoły w Szczytnie, wygląd koszar. Boh. grał na akordeonie, trafił do orkiestry. Traktowanie przez oficerów kolegi, który przyznał się do posiadania matury. Zajęcia polityczne. [+]
[00:56:56] Zajęcia sportowe: boh. grał w piłkę i był w narciarskiej reprezentacji KBW. Gra w orkiestrze. Namawianie, by zapisał się do partii, brak awansu, gdy odmówił. W 1954 r. w Szczytnie powstała szkoła milicyjna, a KWB przeniesiono do Prudnika. Szykanowanie porucznika, który wziął ślub kościelny. Wyjście do cywila. [+]
[00:59:15] Boh. grywał na zabawach – zakazany repertuar. [+]
[00:59:44] Opinia na temat komunistycznych elit.
[01:00:08] Rok 1956 – ćwiczenia białostockiego AK na wojskowym poligonie [w dalszej części wyjaśnia się, że chodzi o rok 1946]. Wpływ Rosjan na sytuację polityczną w Polsce.
[01:00:35] Przyczyny nie wcielenia Polski do ZSRR jako kolejnej republiki. Opinia na temat Wandy Wasilewskiej. Wielu oficerów 1 Armii WP było Żydami.
[01:01:22] Służba w KBW, inne traktowanie żołnierzy należących do partii. Urlopy za osiągnięcia w sporcie, stosunek do boh. dowódcy liniowego Nabagło.
[01:02:01] 1 maja 1943 [1953] – boh. grał podczas uroczystości. Wyjazd na urlop w letnim ubraniu – opady śniegu.
[01:02:40] Wystawa zdjęć funkcjonariuszy, którzy zginęli w walce z podziemiem. Brak wiarygodnych informacji. Współczesne nabywanie wiedzy przez boh.
[01:03:20] Rodzina teścia jednego z braci także była wywieziona na Syberię, śmierć syna podczas pracy w lesie. Brak dróg na Syberii: leżniowki z desek. Jeden z braci pracował jako kierowca – gaz jako paliwo.
[01:04:35] Jedzenie na Syberii – zbieranie latem runa leśnego, beczka z jagodami.
[01:05:10] Boh. nie widział wojny. Porównanie pobytu na zesłaniu z tym, co się działo podczas Powstania Warszawskiego oraz na Wołyniu.
[01:05:42] Losy najstarszego brata (ur. 1912), który brał udział w kampanii wrześniowej – zatrzymanie go przez Ukraińców w drodze do domu, pacierz po ukraińsku.
[01:06:31] Lata 90. – spotkanie z Ukraińcem, który był w Wojsku Polskim i dostawał z Polski kombatancki dodatek do emerytury – jego przedwojenna praca w młynie.
[01:07:51] Przyjazdy brata, który służył w kawalerii – pokazy jazdy konnej. Jego opieka nad rodziną na zesłaniu po śmierci ojca.
[01:08:10] Porównanie archiwalnej kroniki pokazującej przyjazdy Polaków do obozu w Sielcach n/Oką z obrazem w filmie „Czterej pancerni i pies”.
[01:08:38] Przejazd z Syberii na Kubań – rodzina miała walizkę z mąką. Próba kradzieży walizki na jednej ze stacji. Kradzież chleba na targu, głód – boh. podkradał kawałki chleba członkom rodziny.
[01:10:13] Porównanie filmu z Katynia pokazanego w kronice filmowej z filmem Wajdy. Opinia o filmie „Czterej pancerni i pies”.
[01:10:38] Opinia o Władysławie Bartoszewskim i Józefie Cyrankiewiczu. Śmierć Pileckiego zemstą Cyrankiewicza.
[01:11:20] Poglądy polityczne, rady dla ministra Ziobro. Wpływ programów telewizyjnych na boh.
[01:12:18] Wychowanie dzieci po śmierci żony. Rok 1982 – starania o przyjęcie syna do Wojskowej Szkoły Muzycznej w Gdańsku. Losy dzieci.
[01:14:00] Boh. nauczył się na zesłaniu języka rosyjskiego i dziś ogląda ukraińską telewizję. Dzięki znajomości języka boh. uważano za Rosjanina. Dopiero gdy brat przysłał paczkę z Polski na Kubań wydało się, że jest Polakiem. Opinia o narodzie rosyjskim.
[01:14:50] Opinia o Polakach, opinia o sędziach: Małgorzacie Gersdorf i Andrzeju Rzeplińskim – epitety pod ich adresem.
[01:16:18] Praca zawodowa boh., gra w orkiestrze zakładowej założonej w 1955 r.
[01:17:10] Sklepy w Nowej Rudzie, zakupy mięsa na kartki w stanie wojennym. Wycieczka do Kalisza – sklep mięsny dla pracowników rzeźni.
[01:18:34] Manipulacje podczas wyborów w czasach PRL. Boh. głosował tylko będąc w wojsku oraz gdy Gomułka doszedł do władzy.
[01:19:46] Życie w PRL-u. Opinia na temat komitetów partii, styl życia władz, libacje alkoholowe.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
[01:20:15] Ojciec: Bronisław Łukaszczyk z Murzasichla (z rodu Malinioków) opuścił dom przed I wojną światową – boh. odwiedził rodzinne strony ojca w 1953 r. Śmierć ciotki z Nowego Sącza. Odnalezienie rodziny ojca dzięki koledze z wojska – Pitoniowi. Spotkanie z Wojciechem Łukaszczykiem, który podobnie jak ojciec boh. służył w austriackiej armii i dostał medal od cesarza Franciszka Józefa.
[01:23:33] Przodkowie rodziny: Sądelscy z Nowego Sącza uciekli w góry, ale żenili się w Nowym Sączu.
[01:24:08] Ślub rodziców w 1910 r., mama Stefania z domu Wilk była o kilkanaście lat młodsza od męża.
[01:24:40] Rodzinne gospodarstwo w Kolonii Polanka, prace polowe, pomoc Ukraińców przy żniwach – wynagrodzenie. Znajoma Ukrainka ostrzegła ojca przed napadem na wieś.
[01:26:28] Wybuch wojny – boh. nie poszedł do szkoły i obserwował samoloty latające nad Buczaczem. W domu nie było radia (brak elektryczności). Wkroczenie wojsk radzieckich – kradzież zegarka. Lądowanie samolotu na polu – rozebranie go na części. Porzucenie motocykla. Ucieczka żołnierzy w stronę Zaleszczyk.
[01:28:05] Wkroczenie Armii Czerwonej do Buczacza – powitanie przez ludność żydowską. Zachowanie czerwonoarmistów podczas rewizji w domu. Napad Ukraińców na wieś, rabowanie gospodarstwa – zachowanie ojca. Boh. nie widział wojny, dlatego się przestraszył, gdy do domu w Nowym Sączu weszli uzbrojeni partyzanci. Przesłuchania na UB w 1951.
[01:29:20] Podczas deportacji wywieziono wszystkich Polaków z Kolonii Polanka, m. in. rodzinę Popiela, którzy po powrocie zamieszkali w Legnicy. Osadnicy z Polanki byli na zesłaniu niedaleko od siebie.
[01:30:03] Przyjazd do Ib nad Sysołą w Republice Komi. Nagła śmierci ojca, pogrzeb w lesie. Mamę z młodszymi dziećmi przeniesiono do osady w lesie, w której już pracowali starsi bracia boh.
[01:32:58] Upalne lato na Syberii. Przyjazd kina objazdowego, film „W katyńskich lesach”.
[01:33:30] Dokuczliwość insektów, wszawica, pluskwy w barakach. Brak możliwości kąpieli. Pomoc ze strony Komiaków, dzielenie się żywnością.
[01:35:16] Handel wymienny – mama za maszynę do szycia dostała dwa wiadra kartofli, wymiana odznaczeń wojskowych na chleb.
[01:35:45] Boh. w Kotielniczu kupował chleb od rannych żołnierzy i sprzedawał go z zyskiem na targu. Bójka żołnierzy na targowisku, kradzież cukierków z rozbitego słoja. [+]
[01:37:00] Grupy bezdomnych dzieci. Złapanie jednego z braci podczas akcji wyłapywania bezprizornych na targu w Kotielniczu. Łapanie ludzi bez dokumentów.
[01:37:55] Łagier w lesie, zabicie niedźwiedzia i przywiezienie go do łagru.
[01:38:20] Łapanie wróbli – konstrukcja pułapki. Wybieranie piskląt i jajek z gniazd. Duża umieralność dzieci i osób samotnych. Łowienie ryb w Sysole, zbieranie runa leśnego, zagrożenie ze strony niedźwiedzi, upolowanie jelenia.
[01:40:35] Po wybuchu wojny z Niemcami wielu Komiaków poszło na front – prośba jednej z kobiet, by brat boh. został u niej do pomocy.
[01:40:51] Wspomnienie głodu na zesłaniu, jeden z kolegów omal nie umarł zadławiwszy się kluskami, które po kryjomu jadł. Stosunek Rosjan do Polaków. Boh. był bardziej prześladowany po powrocie do kraju niż na Syberii.
[01:41:36] Boh. grał w orkiestrach. Z Zespołem Pieśni i Tańca był na występach w Korei Północnej.
[01:42:00] Plaga wszy na Syberii, wzajemne iskanie, golenie głów przez mężczyzn. Oddawanie ubrań do wszobojki.
[01:42:50] Boh. widywał kolumny więźniów łagru idących z uzbrojonymi konwojentami.
[01:43:00] Pomoc z UNRR-y: artykuły żywnościowe, Żydzi zajmowali się rozdzielaniem darów.
[01:43:30] Łagiernicy z obozu w Myrtyju pracowali przy wyrębie lasu, spław drewna latem do tartaków.
[01:44:26] Władze w uczastku, rejestry zesłańców.
[01:44:43] Choroba boh. – kurza ślepota, objawy. Korzyści z napaści hitlerowskich Niemiec na Związek Radziecki. Opinia boh. o Stalinie.
[01:45:45] Klub w Myrtyju – podczas seansu kina objazdowego boh. widział „Świat się śmieje”, a w kronice film „W katyńskich lesach”.
[01:46:28] Brak Polski na mapie wiszącej w szkole, do której chodził boh.
[01:46:53] Kino objazdowe było w 1940 w Mytyju dwa razy, boh. raz widział film propagandowy „W katyńskich lesach”. Nikt z rodziny nie widział tego filmu, bo dorośli byli w pracy.
[01:48:58] Scena egzekucji na filmie, ubrania polskich jeńców – brak pasków do spodni, łapcie zamiast butów. [+]
[01:49:20] Boh. opowiadał o filmie rodzinie (podczas zesłania) i kolegom z pracy (po powrocie do kraju). Brak reakcji ze strony mamy – zesłańcy byli skupieni na sprawach codziennych.
[01:50:13] Reakcje organizmu na głód, podjadanie chleba z racji przysługujących członkom rodziny.
[01:50:53] Poprawa wyżywienia na Kubaniu. Boh. pracował jako stróż na polu arbuzów, najlepsze arbuzy wyjadały wilki.
[01:51:58] Głód na Syberii – śmierć zesłańca, Leśniak z Buczacza, który ugotował końskie kopyto i po jego zjedzeniu zmarł. Śmierć Żyda Rozmaryna, który zjadł muchomora.
[01:52:43] Żydzi uciekali w głąb ZSRR po wybuchu wojny z Niemcami. Wielu Żydów było w Dywizji Kościuszkowskiej. Zesłańcy z Kazachstanu trafili do Armii Andersa, z Syberii do Armii Berlinga.
[01:53:18] Wyjazd siostry i brata do wojska. Wyjazd rodziny w 1943 r. do Kotielnicza – konieczność zostawienia szesnastoletniego brata Władysława. Wiadomość o chorobie siostry. Ucieczka Władka i jego dołączenie do rodziny.
[01:54:00] Rodzina dowiedziała się o śmierci siostry Janiny po przyjeździe do Kotielnicza i nie spotkała się z bratem Henrykiem, który poszedł do Armii Berlinga. Praca w zakładzie zbożowym. Siostra zmarła w szpitalu psychiatrycznym.
[01:55:31] Przedstawienie członków rodziny: Henryk, Bronisława (wyszła za mąż w Buczaczu), Tadeusz (był w niemieckiej niewoli), Janina – boh. podejrzewa, że powiedziała coś, co nie spodobało się władzy radzieckiej i za to zabrano ją do szpitala psychiatrycznego. Po przyjeździe do Kotielnicza rodzina dowiedziała się o losie siostry od sąsiadów, rodziny Gradziuszko. Praca Polaków w zakładzie zbożowym.
[01:57:00] W mieście było lotnisko. Pogrzeb dwóch lotników – boh. pierwszy raz zobaczył orkiestrę i szedł za nią kilka kilometrów.
[01:57:25] Boh. nie widział budynku szpitala psychiatrycznego. Zesłańcy byli skupieni na swoich codziennych zajęciach. Napady band chuliganów, kradzieże na ulicy. Przyjazdy kołchoźników na targ – okradanie sań przez żulików. Bandy bezdomnych dzieci.
[01:58:58] Rola wiary - podczas podróży na zesłanie w wagonie modlono się i śpiewano pieśni kościelne oraz piosenki. Rozważania o zmianach kulturowych.
[01:59:48] Historia braci Kiełbasów, którzy schowali zabitego konia i zostali zabrani do łagru. Matka z dwoma synami wróciła do Polski i gotowała tu na dworze – przyzwyczajenia z czasów zesłania.
[02:00:40] Rodzina boh. zajęła poniemieckie gospodarstwo w Nowej Rudzie, ale zrezygnowano z niego, gdy zaczęto akcję kolektywizacji rolnictwa.
[02:00:55] Rodziny wywiezione z Kolonii Polanka: Popiel, Kiełbasa, Leśniak. Nie wywieziono rodziny nauczycieli, ponieważ byli komunistami. Zjazdy Buczaczan we Wrocławiu. Powojenne losy rodziny nauczyciela Milewskiego (został zastrzelony przez Ukraińców) – syn Bogdan był oficerem. Przypadkowe spotkanie z koleżanką z dzieciństwa, Basią Milewską, w Zakopanem.
[02:02:46] Pobyt w chutorze Ljapino na Kubaniu – zajęcia boh. Dwutygodniowe opóźnienie w otrzymywaniu wiadomości – gdy wojna się skończyła boh., będący listonoszem, odebrał telegram z tą informacją. Powiadomienie przewodniczącego, który nie uwierzył boh. Przysięga na Lenina. Powrót z frontu żołnierza rannego pod Breslau. [+]
[02:04:39] Boh. doręczał listy, nie dostarczał zawiadomień o śmierci na froncie.
[02:04:58] Radość po ogłoszeniu wiadomości o zakończeniu wojny. Wywiezienie do łagrów radzieckich jeńców zwolnionych z niemieckich obozów.
[02:05:23] Zakupy mleka u kołchoźnicy. Dobre relacje z Rosjanami.
[02:06:08] Zdarzenie z końmi, które poniosły ciągnąc siewnik. Nastoletni boh. wchodził na drabinę, by zaprzęgnąć konia. Boh. wolał roznosić pocztę na piechotę, bo wygłodzone konie czasem padały w drodze.
[02:07:20] Pogoda na Kaukazie, urodzajne ziemie, niegospodarność kołchoźników. Poprawa warunków transportu wraz z wymianą samochodów z radzieckich na amerykańskie.
[02:08:20] Stypa w kołchozie po śmierci dyrektora – boh. po raz pierwszy na zesłaniu najadł się do syta.
[02:08:50] Po śmierci Stalina przez tydzień nie wolno było grać na instrumentach muzycznych. Boh. grał sygnały na trąbce (w szkole KBW w Szczytnie) i cieszył się, że nie musi tego robić.
[02:09:40] Bracia Henryk i Stanisław poszli do Armii Berlinga. Stanisław zamieszkał po wojnie w Warszawie, a Henryk zajął gospodarstwo w Nowej Rudzie – spotkanie w Nowym Sączu. W czasie wojny Henryk był w artylerii, Stanisław jeździł sanitarką. Sąsiad Popiela zginął w Berlinie 2 maja.
[02:10:33] Brat Władysław uciekł z Komi i dotarł do Kotielnicza. Zapasy żywności – mąka w skrzynce.
[02:11:25] Wiosna 1946 – repatriacja, wyjazd z Armawiru do Polski, pożegnanie przez mieszkańców wioski. Przekroczenie granicy w Przemyślu. W każdym wagonie była żydowska rodzina – rozdzielono je z powodu pogłoski, że na wagony z samymi Żydami napadają Ukraińcy i mordują podróżnych. Wyjście z wiadrami po kakao w Przemyślu, żarty brata Janka.
[02:13:50] Radość na widok polskich żołnierzy. Wzruszenie podczas grania hymnu. Pierwszy hymn boh. usłyszał podczas szkolnej akademii w Nowej Rudzie.
[02:14:38] Pierwsze chwile w Przemyślu, przyjazd do Krakowa. Spotkanie z rodziną w Nowym Sączu – zażartowanie z brata, który dotknął pomnika na cmentarzu.
[02:15:35] Wrażenia z Przemyśla – widok polskich żołnierzy.
[02:16:02] Refleksje na temat katastrofy smoleńskiej i zachowania Daniela Olbrychskiego.
[02:17:00] 1974, wyjazdy po złoto do ZSRR – podróż Pociągiem Przyjaźni, towar na handel: guma do żucia, dżinsy Odra. Pobyt w hotelu w Charkowie – podsłuch w windzie. Podsłuchy w pociągach.
[02:19:27] Pierwszy polski posiłek do syta: u ciotki w Nowym Sączu. Boh. w latach 50. grywał na weselach i tam jadł do woli. W gospodarstwie zajętym w Nowej Rudzie mieszkali jeszcze Niemcy i to oni żywili rodzinę.
[02:20:40] Odnowienie rynku w Nowej Rudzie. Nowy kościół.
[02:21:16] Niemiec Wolny, którego gospodarstwo zajęła rodzina, ukrywał się po wojnie. Złapany przez UB siedział w więzieniu, a jego rodzinę wysiedlono do Niemiec. Po wyjściu z więzienia mieszkał przez jakiś czas razem z rodziną boh. Wyjazd niemieckiej rodziny w 1947 r. – załadowanie dobytku na wóz. Brat Tadeusz znał niemiecki – dobre stosunki z rodziną Wolny.
[02:22:54] W kopalniach pracowało wielu Niemców. Niemieckie orkiestry, restauracje w górach.
[02:23:20] Nowa Ruda zrobiła pozytywne wrażenie na boh. W 1947 r. boh. pojechał do szkoły muzycznej do Katowic, ale nie stać go było na mieszkanie w internacie i musiał zrezygnować z nauki.
[02:23:54] Droga zawodowa: prawo jazdy w 1952 i zatrudnienie jako kierowca. Praca w Zakładach Jedwabniczych, które zamknięto w latach 90. Zamknięcie kopalni.
[02:24:35] Boh. uczył się grać na akordeonie w Nowej Rudzie u organisty Sieprawskiego (potem wyjechał do USA), który przed wojną skończył przemyską szkołę dla organistów. Pierwszą orkiestrę dętą założył w 1952 r. ksiądz [Michał] Białowąs. Boh. w tym samym roku poszedł do wojska i zaczął grać w orkiestrze. Gry na weselach, dancingach.
[02:26:13] Koncerty organowe w kościele w Nowej Rudzie. Boh. wolał grać na weselach, bo tam zarabiał. Bracia także muzykowali. Tadeusz był najbardziej uzdolniony, ale przed wojną nie mógł się uczyć, bo rodzina nie miała na to środków.
[02:27:15] Tadeusz, wracając z Niemiec po wojnie, wiózł akordeon, ale instrument zabrał mu uzbrojony czerwonoarmista.
[02:28:00] Losy pozostałych braci: mieszkający w Warszawie Stanisław był taksówkarzem, Henryk grał na skrzypcach, boh. na akordeonie, pozostali na trąbkach. Wspólne muzykowanie i śpiewy po wojnie – wzruszenie mamy. Rodzice nie mieli zdolności muzycznych.
[02:29:28] Pobyt na Ukrainie w latach 90. – znajoma Ukrainka wzięła po deportacji rodziny obraz św. Józefa, ale boh. nie chciał go odzyskać. Dobytek został rozkradziony, drewniane budynki spalono, a murowaną stajnię rozebrano.
[02:30:25] W latach 80. brat Jan, będący przejazdem w Tarnopolu, pojechał taksówką do rodzinnej wsi – spotkanie z Ukrainką, która pomagała rodzinie. Ziemia ze studni na podwórzu. Wypadek brata Janka, który jako dziecko wpadł do studni.
[02:32:23] Boh. pasł krowy w Nowej Rudzie i zazdrościł bawiącym się kolegom, gry w piłkę nożną. Refleksje na temat używania przez młodzież telefonów komórkowych oraz poziomu wykształcenia.
[02:33:43] Podczas podróży do Buczacza boh. nie rozmawiał o rzeziach ukraińskich. Bracia grywali przed wojną na weselach z Lisami, banderowcami, którzy wyjechali potem do Kanady. Wesela w domach.
[02:35:10] Na zesłaniu bracia nie grali, boh. nauczył się grać po wojnie, ale pierwszy patefon zobaczył w ZSRR.
[02:35:50] Marzenie boh. – zdobyć kopię filmu o Katyniu, który widział w 1940 r.
[02:36:05] Edukacja – w Nowe Rudzie boh. poszedł do czwartej klasy, pierwsza komunia w wieku 14 lat. Ukończenie szkoły zawodowej.
[02:37:08] Zniszczenie przez kolegów portretów wiszących w klasie (1951 r.) – posądzenie boh., sprawa w sądzie grodzkim, uniewinnienie przez sąd w Kłodzku.
[02:38:22] Znajomość języka rosyjskiego – rodzeństwo nauczyło się języka na zesłaniu, a mama nie.
[02:38:50] Szacunek dla nauczycieli – porównanie z czasami współczesnymi. Wychowanie dzieci po śmierci żony, ich wykształcenie.
[02:39:45] Przesłuchania na UB po zniszczeniu portretów, robienie pompek i przysiadów, wyzwiska i bicie boh., który nie siedział w więzieniu, ale musiał się stawiać na przesłuchania.
[02:41:38] Odniesienie do listy Wildsteina, na której znajdowało się nazwisko boh., który służył w KBW – wyjaśnienie sprawy w IPN.
[02:42:45] Akcje przeciwko podziemiu zbrojnemu – jeden z oficerów KBW brał w nich udział na Białostocczyźnie. Wyjazdy kolegów na akcje – boh. nie brał w nich udziału, bo grał w orkiestrze. Tablica ze zdjęciami poległych funkcjonariuszy. Brat Jan (także w KBW) brał czynny udział w zwalczaniu podziemia – wpływ na psychikę.
[02:44:29] Orkiestra KBW – boh. grał sygnały na trąbce: pobudki, capstrzyki. Zajęcia sportowe: był w reprezentacji narciarskiej.
[02:44:56] Nauka gry na trąbce w Nowej Rudzie, gdy założono orkiestrę. Składanie przysięgi wojskowej w pokoju dowódcy. Namawianie boh., by zapisał się do partii – brak awansu, gdy odmówił. Wgląd w dokumenty Komitetu – stanowiska pracy z rekomendacji partii.
[02:46:44] Gra w orkiestrze dętej podczas uroczystości państwowych – podziękowania z Komitetu. Orkiestry zakładowe w Nowej Rudzie, gra w orkiestrze Zakładów Przemysłu Jedwabniczego, w których boh. przepracował jako kierowca 40 lat.
[02:47:50] „Odwilż” po śmierci Stalina – funkcjonariusze UB znaleźli posady w różnych przedsiębiorstwach.
[02:48:25] Boh. był m. in. kierowcą dyrektora Zakładów Jedwabniczych, rozkazy z Komitetów partii.
[02:49:10] Specyfika pracy w Zakładach Jedwabniczych, praca w godzinach nadliczbowych. Wyjazdy zagraniczne z wycieczkami.
[02:50:00] Wyjazdy za granicę z Zespołem Pieśni i Tańca, tournée w wielu krajach, pobyt w Korei Północnej w 1982 r. – portrety propagandowe Kim Ir Sena w hotelu. Bieda mieszkańców, występy w Phenianie. Rozmowy z przewodniczką po rosyjsku, moment pożegnania. [+]
[02:52:04] Gra w zespole Pieśni i Tańca „Nowa Ruda” oraz orkiestrze dętej Zakładów Jedwabniczych, gra na weselach. Pomoc teściowej w wychowaniu dzieci po śmierci żony.
[02:53:00] Okoliczności wypadku żony w 1978 r. [z dalszej części wynika, że był to rok 1968] – boh. wiózł w tym czasie dzieci na kolonie, powrót do Nowej Rudy. Sprawca wypadku dał łapówkę prokuratorowi i nie było rozprawy.
[02:55:48] Ślub w roku obchodów Tysiąclecia państwa, po dziesięciu latach znajomości. Żona zginęła po dwóch latach małżeństwa.
[02:56:22] Granie na dancingach w restauracji „Kolorowa” w Nowej Rudzie, granie w domach na weselach – chodzenie pieszo. Kupno samochodu za odszkodowanie po śmierci żony, załatwienie nowszego modelu „Warszawy” przez kontakty w warszawskim Komitecie Wojewódzkim.
[02:58:00] Boh. grał na saksofonie (nauczył się grać na nim w wojsku) i klarnecie (nauka gry w szkole muzycznej). Na dancingach boh. grał w sekstecie: pianino, perkusja, saksofon, akordeon, trąbka, wokal.
[02:58:50] Gry na weselach – droga z panem młodym do panny młodej w towarzystwie orkiestry. Granie z bratem Tadeuszem (trąbka).
[02:59:25] Wyczerpujący rytm pracy zawodowej – dowożenie pracowników do zakładu, wyjazdy z dyrektorem. Spanie w autobusie stojącym w garażu (boh. mieszkał w Kłodzku). Trasy wycieczek – boh. zjeździł cały kraj. Wycieczki do Zakopanego – obowiązkowe składanie kwiatów przed pomnikiem Lenina w Poroninie. [+]
[03:01:45] Radość z założenia telefonu w domu w stanie wojennym.
[03:02:00] Dobra znajomość krajowych dróg. Wpływ autostrad na funkcjonowanie przydrożnych zajazdów.
[03:02:27] Trasy wycieczek zakładowych, wyjazdy za granicę. Najgorsza wycieczka – podróż z pracownikami służby zdrowia, którzy pili i palili w autobusie.
[03:03:05] Zwiedzanie Polski przez syna. Boh. najchętniej jeździł do Buczacza i Zakopanego.
[03:04:05] Pobyt na zesłaniu nie odcisnął piętna na boh., sentyment do Rosji, chęć odwiedzenia miasta Ib, w którym zmarł ojciec. Wspomnienie kolegów z Kaukazu – pożegnanie repatriantów przez mieszkańców wioski.
[03:05:02] Po wyjściu z wojska boh. nie miał czasu na uprawianie sportu.
[03:05:22] Praca zawodowa do 1992 r. Liczba pracowników w Zakładach Jedwabniczych w latach 50. i pod koniec lat 80.
[03:06:27] Boh. nigdy nie ukrywał tego, że był na Syberii. Zakaz grania „Czerwonych maków” i „Warszawianki” (podczas uroczystości w wojsku).
[03:07:06] Rok 1947 (boh. był w harcerstwie) – uczestnictwo w przysiędze 27 Pułku Pancernego w Kłodzku, msza św., na której byli Marszałek Rola-Żymierski i gen. Bordziłowski. Piękna gra orkiestry wojskowej.
[03:07:37] Podczas pobytu w Szczytnie boh. był dwa razy na mszy św. Stosunek władz szkoły do świąt religijnych – dzień wolny od zajęć, zamiast świąt Bożego Narodzenia.
[03:08:13] Repertuar na uroczystościach 1 Maja: hymny Polski i ZSRR, pieśni marszowe.
[03:08:38] Rok 1981 – Wałęsa zachęcał do bojkotu obchodów 1 Maja. Kiełbasa na stadionie. Spotkanie w domu kultury, gra dla partyjnych działaczy.
[03:09:30] Wspomnienie partyjnego sekretarza, który odżegnywał się od kontaktów z kościołem, ale jego żona ochrzciła dzieci i potem wyprawiła mężowi pogrzeb z księdzem.
[03:10:16] Stały repertuar orkiestry. Hymn Związku Radzieckiego podczas obchodów rocznicy Rewolucji Październikowej.
[03:10:45] Różnice w pojmowaniu gościnności w Polsce i Francji – odwiedziny znajomej u rodziny mieszkającej we Francji i przyjęcie tej rodziny w Polsce.
[03:11:55] Przyjęcie Polaków w Korei Północnej – brak firanek w oknach. Metro w Phenianie i gnój w rynsztokach w bocznych uliczkach. Wszechobecne portrety Kim Ir Sena. Stosunki Korei z Japonią. Wizyta z przewodnikiem na granicę z Koreą Południową.
more...
less