Wolwowicz Alicja cz. 3
Alicja Wolwowicz (ur. 1928, Borysław) – polonistka, nauczycielka, działaczka społeczna. Jej ojciec Wiktor (1887-1971) był inżynierem górnictwa naftowego, a matka Tekla (1894–1981) nauczycielką. Podczas II wojny światowej przebywała wraz z rodzicami w Borysławiu, w Rypnem, a od początku 1944 w Sanoku. Wówczas podjęła naukę w tamtejszej Publicznej Szkole Gospodarstwa Domowego i Szkole Rzemiosła Dla Krawczyń, którą ukończyła w lipcu 1944. Po wojnie została drużynową VI Drużyny Harcerek im. Jana Kasprowicza w Sanoku. W 1947 ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Zofii w Sanoku i podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, które ukończyła w 1952 roku. Przez kolejne trzy lata w wyniku nakazu pracy była nauczycielką w liceum w Bielsku-Białej, a potem przez sześć lat w Czechowicach-Dziedzicach. W latach 1961-1984 pracowała jako nauczycielka języka polskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Sanoku. Działała w Związku Nauczycielstwa Polskiego, a w 1981 należała do Komisji Zakładowej Pracowników Oświaty i Wychowania. W 1994 roku w wyborach samorządowych ubiegała się o mandat radnej Rady Miasta Sanoka. Od 1990 należy do Klubu Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Sanoku, w którym objęła funkcje sekretarki i kronikarki. Jest wiceprzewodniczącą Koła Terenowego Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej w Krośnie. Mieszka w Sanoku.
more...
less
[00:00:10] W Gorgany nie dochodziły wiadomości o rzeziach na Wołyniu. Brat Ryszard działał w Armii Krajowej, po wojnie studiował w Krakowie i był przewodniczącym „Bratniaka” – powód aresztowania w 1946 r. Podczas procesu skazano brata na 5 lat więzienia, ale został zwolniony na mocy amnestii. Boh. podczas studiów nie dostała miejsca w domu akademickim, kartek na obiady ani stypendium. Brat nie opowiadał rodzinie o swojej działalności antykomunistycznej. Wspomnienie defilady pierwszomajowej pilnowanej przez uzbrojonych żołnierzy.
[00:09:12] Podczas okupacji rodzina przebywała w Gorganach i boh. nie widziała eksterminacji borysławskich Żydów. Do domu dziadków w Sanoku przychodzili Żydzi, którym dawano jedzenie. Sanocki lekarz popełnił wraz z żoną samobójstwo w drodze na egzekucję [Samuel i Otylia Herzigowie]. Po wojnie do Sanoka wróciło dwoje Żydów.
[00:14:00] W Rypnem nie było Żydów. Bogaci Żydzi byli właścicielami szybów naftowych, adwokatami i lekarzami. W Borysławiu mieszkała żydowska biedota – sposoby zbierania ropy plecionymi końskimi ogonami. Handel ropą. Brat był świadkiem pogromu w Borysławiu, który miał miejsce po wkroczeniu Niemców – ukrycie znajomej Żydówki i jej córki.
[00:18:05] Brat przyjechał na urlop w Gorgany razem z młodą Żydówką, podczas powrotu do Kałusza w pociągu była kontrola i bratu oraz jego towarzyszce kazano wysiąść. Bratu udało się obronić dziewczynę. Po wojnie koleżanka brata znalazła się w Krakowie, gdzie wyszła za Polaka. Brat miał aparat fotograficzny i robił zdjęcia borysławskim Żydom podczas okupacji niemieckiej. Torba ze zdjęciami brata została przywieziona do Sanoka, podczas walk o miasto leżała w piwnicy – Rosjanie wyrzucili zdjęcia, a torbę zabrali. W czasie radzieckiej ofensywy rodzina przebywała w Mrzygłodzie. Brat wiedział o Niemcu, który pomagał Żydom starając się zatrzymać ich w kopalni, gdzie pracowali.
[00:27:20] Boh. pojechała z matką do Drohobycza, by zdać egzamin z siódmej klasy. W poczekalni dworca w Drohobyczu spod ławki wyszła żydowska dziewczynka, która próbowała pojechać pociągiem do dziadków mieszkających koło Drohobycza. Dwaj ukraińscy policjanci zabrali dziewczynkę. [+]
[00:32:28] W lutym 1944 r. boh. znalazła się z matką w Stryju – kolumna furmanek wiozących zwłoki. Opuszczone domy w żydowskiej dzielnicy. [+]
[00:38:38] Podczas walk o Sanok rodzina schroniła się w piwnicy u znajomych, w budynku Niemcy mieli mleczarnię – zajęcie miasta przez Armię Czerwoną – pożar w magazynie, gdzie sprzedawano naftę. Wycofujący się Niemcy podpalili fabrykę gumy. Okoliczności odkrycia magazynu sera w piwnicy. Ewakuacja rodziny do Mrzygłodu, gdzie było wielu uciekinierów z Sanoka. Rosjanie zrobili lotnisko polowe nad Sanem i przywozili rannych żołnierzy – szpital w budynku mrzygłodzkiej szkoły. Rodzina wróciła do Sanoka 23 września, tego samego dnia do domu wrócił brat Ryszard, który uciekł w Gorlicach od Niemców. [+]
[00:54:38] Sanok kilka razy przechodził z rąk do rąk – jedna z kobiet przynosiła jedzenie czerwonoarmiście, który ukrywał się w komórce, gdy do miasta z powrotem wkroczyli Niemcy. Po przybyciu do Sanoka rodzina nie mogła wrócić do swojego domu, gdzie wcześniej mieszkali folksdojcze.
[00:58:18] W październiku otwarto szkołę – sprzątanie budynku po szpitalu wojskowym, poszukiwanie mebli do szkoły – wykorzystanie lady ze sklepu. Boh. rozpoczęła naukę w trzeciej klasie gimnazjum – problem z ogrzewaniem klas zimą. Wśród nauczycieli były osoby wysiedlone z Poznańskiego i uciekinierzy z Warszawy. Niektórzy ze szkolnych kolegów byli wcześniej w partyzantce. Po aresztowaniach wśród uczniów boh. chodziła z koleżankami do aresztu i wrzucała jedzenie przez okienko – okoliczności zorientowania się, że dziewczyny pomagają banderowcom. [+]
[01:09:00] Gimnazjum im. Królowej Zofii ukończyli wcześniej ojciec i brat boh. Wspomnienie kolegi z klasy – Zdzisława Beksińskiego. Jeden z kolegów, Tadek Szczurowski, odpisywał wypracowania od boh. – okoliczności wpadki. Do klasy chodzili dwaj żołnierze, z jednostki stacjonującej w Sanoku. Publiczne egzekucje partyzantów z oddziału „Żubryda”.
[01:17:33] Kuzyn, który wyszedł z obozu koncentracyjnego nie wrócił do Sanoka, tylko wyjechał do Anglii. Kuzynowi pomagał brat boh., Wiesław, który również osiadł w Wielkiej Brytanii – zakup domu.
[01:21:25] Harcerze zaangażowali się w pomoc przesiedleńcom (repatriantom) ze wschodu. Początkowo w Sanoku było sporo wolnych mieszkań opuszczonych przez folksdojczów i Ukraińców. Boh. miała w klasie kolegów z Poznania, Warszawy i Łodzi, a także przesiedleńców z dawnych Kresów. Transporty repatriantów z Syberii i Kazachstanu. Wspomnienie znajomej nauczycielki, repatriantki – stosunek do niej kolegów z pracy. Ukraińskie napady na wsie.
[01:27:58] Akcja „Wisła” – tablica pamiątkowa na budynku, w którym gen. Świerczewski spędził ostatnią noc życia. Pomnik Świerczewskiego koło Baligrodu, opinia na temat generała. Niektórym Ukraińcom udało się przed akcją „Wisła” wyjechać za granicę. Wiele ziemi w Sanoku należało do rodziny Beksińskich – zakup ziemi przez dziadka pod budowę trzech domów.
[01:35:30] Wiadomość o zakończeniu wojny – świadomość zmian w Polsce, chaos pierwszych miesięcy. Wiadomości od brata – boh. idąc na lekcje do prof. Kossakowej spotkała byłego ucznia matki, który służył razem z bratem w 2 Korpusie.
[01:42:25] Ojciec cały czas pracował w przedsiębiorstwie naftowym. W Sanoku było wielu nauczycieli i matka nie od razu dostała pracę, potem pracowała w szkole podstawowej.
[01:45:20] W 1945 r. boh. była na obozie harcerskim w Sopocie – wycieczki do Gdyni i Gdańska, ruiny miasta, wspomnienie wizyty w katedrze. Harcerki miały zdobyć informacje na temat życia Polaków przed wojną – spotkanie z kobietą w parku i bileterką przy wejściu na molo. Jadwiga Zalewska z Sanoka pracowała przed wojną w polskim gimnazjum w Gdańsku, po wybuchu wojny była poszukiwana przez Niemców i musiała uciekać.
[01:54:38] Podróż do Gdańska w 1945 r. – harcerki miały punkt zborny w Rzeszowie, ale grupa z Sanoka i Jasła wyjechała pociągiem z Jasła. Organizacja obozu – pożyczenie łóżek polowych z jednostki wojskowej. Przyjazd pozostałych harcerek. Zadania na obozie – zdobywanie sprawności. Ognisko na plaży na zakończenie obozu.
[02:03:08] W 1946 r. boh. była na obozie w Pilichowicach – wycieczki w góry. Wiele miejscowości w okolicy miało jeszcze niemieckie nazwy. W pobliskim poniemieckim dworze mieszkała polska rodzina, która miała samochód. Boh. i koleżanka były odpowiedzialne za zaopatrzenie obozu – wyjazdy do Jeleniej Góry i Wlenia, gdzie wiele domów było pustych. Początki osadnictwa na Ziemiach Zachodnich. Na szczycie Śnieżki boh. spotkała Czeszkę, której spodobał się jej sweter – namowy, by go sprzedała.
[02:13:31] Wycieczka w okolice Zielonej Góry i Berlina z Instytutu Naftowego. Trasa powrotu w 1945 r. z Gdańska do Sanoka. Przygoda na dworcu we Wrocławiu podczas pełnienia nocnej warty. Boh. podczas studiów w Krakowie mieszkała na stancji u rodziny, która przeprowadziła się z Warszawy. Gdy zachorowała, jej przypadkiem zainteresował się lekarz, który podczas okupacji był więźniem obozu koncentracyjnego. Wyjazd z matką do Krynicy Morskiej – podczas drogi powrotnej zatrzymano się w Warszawie – wrażenia boh.
[02:23:35] Boh. rozważała studiowanie medycyny, ale zrezygnowała, gdy dowiedziała się co się robi w prosektorium. Egzaminy na polonistykę – rozmowa podczas egzaminu ustnego, warunkowe przyjęcie na studia. Wspomnienie polonistki ze szkoły średniej i małej matury z polskiego – powód przejścia do klasy matematyczno-fizycznej.
[02:31:11] Podczas egzaminu z historii po drugim roku studiów profesor zapytał o początki Uniwersytetu Jagiellońskiego – propozycja przeniesienia na historię. Położenie nauczycieli historii, którzy musieli uczyć wedle wytycznych władzy.
[02:36:18] Specyfika studiowania w czasach stalinowskich – egzamin z historii WKP(b). Jeden z kolegów został aresztowany za przynależność do tajnej organizacji i zmarł w więzieniu. Ukrywanie pochodzenia – ojciec koleżanki był przed wojną oficerem i po wojnie nie wrócił do Polski. Spotkania z kolegami po latach.
more...
less