Wolwowicz Alicja cz. 1
Alicja Wolwowicz (ur. 1928, Borysław) – polonistka, nauczycielka, działaczka społeczna. Jej ojciec Wiktor (1887-1971) był inżynierem górnictwa naftowego, a matka Tekla (1894–1981) nauczycielką. Podczas II wojny światowej przebywała wraz z rodzicami w Borysławiu, w Rypnem, a od początku 1944 w Sanoku. Wówczas podjęła naukę w tamtejszej Publicznej Szkole Gospodarstwa Domowego i Szkole Rzemiosła Dla Krawczyń, którą ukończyła w lipcu 1944. Po wojnie została drużynową VI Drużyny Harcerek im. Jana Kasprowicza w Sanoku. W 1947 ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Królowej Zofii w Sanoku i podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, które ukończyła w 1952 roku. Przez kolejne trzy lata w wyniku nakazu pracy była nauczycielką w liceum w Bielsku-Białej, a potem przez sześć lat w Czechowicach-Dziedzicach. W latach 1961-1984 pracowała jako nauczycielka języka polskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Sanoku. Działała w Związku Nauczycielstwa Polskiego, a w 1981 należała do Komisji Zakładowej Pracowników Oświaty i Wychowania. W 1994 roku w wyborach samorządowych ubiegała się o mandat radnej Rady Miasta Sanoka. Od 1990 należy do Klubu Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich w Sanoku, w którym objęła funkcje sekretarki i kronikarki. Jest wiceprzewodniczącą Koła Terenowego Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Drohobyckiej w Krośnie. Mieszka w Sanoku.
more...
less
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1928 r. w Borysławiu.
[00:00:20] Matka, pochodząca z Sanoka, była nauczycielką w szkole powszechnej. Urodzony w Mrzygłodzie ojciec był inżynierem i nafciarzem. Boh. miała dwóch starszych braci: Ryszarda i Wiesława. Rodzina mieszkała w Borysławiu w dzielnicy Tustanowice – wpływ przemysłu naftowego na rozwój miasta. Położenie Borysławia. Okoliczności odkrycia ropy naftowej.
[00:06:55] Początek wojny – bombardowanie rafinerii w pobliskim Drohobyczu. Ukraińcy na Kresach RP – stosunki z Polakami. Gospodyni wynajętego domu, pani Kowalska, Ukrainka, była zaangażowana w działalność towarzystwa „Proswita” – areszt domowy. W dzielnicy była szkoła polska i ukraińska – zabawy z koleżanką Ukrainką. W szkole polskiej uczono także języka ukraińskiego.
[00:15:36] Ojciec był kierownikiem kopalń nafty, bracia uczyli się w gimnazjum, Ryszard zdał maturę w 1939 r. Po kilku dniach od wybuchu wojny przyszedł rozkaz ewakuacji na wschód – wyjazd ojca i brata Wiesława. Ryszard w sierpniu wyjechał na kurs do Lwowa, by przygotować się do egzaminu na Politechnikę – jako harcerz udział w obronie miasta kopiąc okopy i przenosząc meldunki. Po zajęciu Lwowa przez Rosjan pracował w biurze wydającym przepustki dla Polaków, którzy chcieli przedostać się do niemieckiej strefy.
[00:22:18] Zalążek podziemia – brat Ryszard dostał we Lwowie materiały do rozwiezienia, z którymi pojechał do Lublina, Krakowa i Sanoka. W Sanoku mieszkali dziadkowie i tu brat chodził do liceum – działalność w harcerstwie przed wojną. Brat, nie mogąc wrócić do Borysławia wyjechał do Mrzygłodu i przeszedł na stronę sowiecką przez zieloną granicę – odpoczynek w Tyrawie Solnej u ciotki Penarowej, której mąż był młynarzem. Oglądanie pasażerów na dworcu w Załużu przez miejscowego Żyda. Brat wrócił do domu w Boże Narodzenie 1939 r.
[00:29:12] Brat Wiesław podjął w grudniu próbę przejścia na Węgry, drugą próbę przedsięwziął wiosną z Lubaczowa i zaginął – poszukiwania wszczęte przez matkę. List od brata przyszedł wiosną 1941 r. z łagru za Uralem, gdzie pracował przy wyrębie lasu. Po amnestii trafił do formującej się Armii Andersa i został razem z nią ewakuowany z ZSRR. Przeszedł szlak bojowy 2 Korpusu, został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Po wojnie zamieszkał w Anglii.
[00:41:02] Ojciec został wezwany przez sowietów i dostał propozycję wyjazdu wraz z rodziną do Baku. Wyjazd ojca w Gorgany – zamieszkanie we wsi Przysłup, gdzie były szyby naftowe. 21 czerwca matka i boh. przyjechały do niego. Sytuacja po napaści Niemiec na Związek Radziecki. W przedsiębiorstwie zatrudniano ukrywające się osoby, m.in. lwowskiego adwokata i oficera Wojska Polskiego (potem został zamordowany przez Ukraińców). Przeprowadzka do osady Duba. [+]
[00:51:56] Ojciec podjął pracę przy szybach naftowych w sekcji Podlasie, brał udział w budowie nowego szybu – wybuch na skutek wypadku. Robotnikami byli Polacy i Ukraińcy. Partyzantka w Gorganach: oddziały Rosjan, którzy nie zdążyli uciec przed Niemcami, Ukraińców oraz Polaków. Droga do kościoła w Rypnem.
[00:58:00] Zachowanie Ukraińców po wejściu Niemców. Ojciec miał asystentów Polaków, dwóch z nich zamordowano: Mickiewicza zastrzelono, innemu poderżnięto gardło. Boh. była zagrożona wywózką na roboty, więc zatrudniono ją w biurze w Rypnem jako pomocnicę pisarza, potem pracowała w sekcji Podlasie jako kierowniczka stołówki dla robotników – jej zadania. Powody wyjazdu do Sanoka. [+]
[01:07:55] Obowiązek posiadania kenkarty od 14. roku życia – zmiana imienia boh. na Milicja. Boh. bez dokumentu przyjechała do Sanoka – wyrobienie kenkarty w Mrzygłodzie. Powody pozostania ojca w Dubie. Brat Ryszard działał w AK i często zmieniał miejsca zamieszkania, w końcu podjął pracę w Kałuszu. Incydent podczas pobytu Ryszarda u ojca – umowa ze stróżem. Groźba ze strony Ukraińców – wyjazd do Kałusza. Okoliczności wyjazdu ojca do Sanoka. Ewakuacja Niemców przed zbliżającym się frontem – sabotaż dokonany przez brata w Gorlicach. [+]
[01:20:55] Podczas walk o Sanok rodzina przebywała w Mrzygłodzie. Sytuacja po wyzwoleniu. Brat idąc z Gorlic do Sanoka był zatrzymywany do kopania okopów, po wyzwoleniu zgłosił się do komisji wojskowej w Przemyślu, potem podjął studia w Lublinie. Dom rodziny w Sanoku był zajęty przez sowiecki sąd wojskowy, w piwnicy był areszt – znalezione za piecem zdarte naramienniki.
[01:26:00] Szkoła w Sanoku ruszyła jesienią 1944 r., boh. wstąpiła do harcerstwa – pomoc repatriantom, którzy trafiali na dworzec w Sanoku. W klasztorze Franciszkanów gotowano zupę, którą harcerze zanosili na dworzec. Kontakty z PUR. Zagrożenie ze strony banderowców, którzy napadali na okoliczne wioski. Publiczna egzekucja akowców na rynku, na którą spędzono uczniów – boh. stała w bocznej ulicy i nic nie widziała. Podobna egzekucja odbyła się też na stadionie. [świadek wspomina o egzekucjach członków oddziału Żubryda]. Harcerze pomagali też ludziom, którzy w napadach banderowców stracili domy – przeznaczenie dla pogorzelców dochodu z festynu.
[01:35:10] Znajoma mieszkająca we wsi na Polesiu została aresztowana po wkroczeniu sowietów w 1939 r. i trafiła do łagru, jej dziecko zabrano do domu dziecka – trudności z jego odzyskaniem i powrotem do Polski. Mąż kobiety, myśląc, że żona nie żyje, ożenił się drugi raz. Kobieta przyjechał do Sanoka i była nauczycielką rosyjskiego, po latach spisała i wydała swoje wspomnienia, boh. była redaktorką książki. Pomogła tez spisać historię sąsiadki deportowanej razem z krewnymi, u których była z wizytą.
[01:43:23] Edukacja boh. podczas okupacji – zdanie egzaminu z materiału siódmej klasy w szkole w Drohobyczu. Podjęcie nauki w Sanoku jesienią 1944 r. – boh. przyszła do szkoły ze świadectwem ze szkoły radzieckiej i niemieckiej. Po maturze zdanej w 1947 r. wyjechała na studia polonistyczne do Krakowa. Wspomnienie szkolnego referatu na temat ropy naftowej. W 1952 r. boh. ukończyła studia i dostała nakaz pracy w Koszalinie lub Olsztynie – podjęcie pracy w liceum w Bielsku-Białej. Po trzech latach przeniosła się do Czechowic-Dziedzic, po kilku latach udało się jej wrócić do Sanoka – praca w liceum ekonomicznym do emerytury.
more...
less