Cieszkowska Halina
Halina Cieszkowska z d. Chlistunow (ur. 1921, Mińsk Litewski) – córka sędziego i adwokata Piotra Chlistunowa, w okresie gimnazjalnym mieszkała w Warszawie i kilku miejscowościach podwarszawskich: Konstancinie, Radości, Falenicy, Świdrze, Klarysewie. Działała w harcerstwie, była jedną z założycielek 9 Warszawskiej Żeńskiej Drużyny Harcerskiej w prywatnym gimnazjum Julii z Jankowskich Statkowskiej. Po maturze w roku 1938 pracowała jako urzędniczka, by zdobyć pieniądze na opłacenie studiów, ale plany edukacji pokrzyżował wybuch wojny. Okres okupacji niemieckiej spędziła wraz z rodzicami i młodszym bratem Jerzym w Klarysewie, w posiadłości należącej do państwa Lewkiewiczów. Stamtąd jeździła na tajne komplety zorganizowane przez Uniwersytet Warszawski (jednym z jej wykładowców na studiach historycznych był profesor Tadeusz Kotarbiński). Na przełomie roku 1940/1941 włączyła się w działalność konspiracyjną Związku Walki Zbrojnej, od 1942 roku działała w Armii Krajowej, gdzie była kolporterką oraz łączniczką Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej ZWZ-AK w grupie „Edward” płk. Edwarda Pfeiffera. W czasie Powstania Warszawskiego pełniła rolę gońca i łącznika w Plutonie Łączności Dowództwa Obwodu I Warszawa-Śródmieście Północ. Po kapitulacji powstania trafiła do obozu-szpitala wojskowego w Zeithein (Stalag IV B). Do Polski wróciła w maju 1945. W 1948 roku ukończyła studia pedagogiczne na Uniwersytecie Warszawskim i uzyskała tytuł magistra filozofii. Przez wiele lat pracowała z młodzieżą prowadząc w szkołach dodatkowe zajęcia literacko-teatralne. W czasie stanu wojennego została zwolniona z pracy w Technikum Elektroniczno-Mechanicznym im. M. Kasprzaka za antykomunistyczne akcenty w wychowaniu młodzieży. Swoje wspomnienia oraz opowiadania drukowała w „Płomyku”, „Za i przeciw”, „Stolicy”, „Słowie Powszechnym”. Jej książka „Wizytówki Warszawy” otrzymała w 1993 roku nagrodę Prezydenta Stolicy. Halina Cieszkowska podejmowała inicjatywy społeczne: była współzałożycielką klubu seniora w swojej parafii, a jej współpraca z niemieckim lekarzem dr G. Bekkerem, założycielem pojednania niemiecko-polskiego w Saksonii, stała się początkiem inicjatywy na rzecz upamiętnienia szpitala wojskowego w Zeithein (efektem współpracy była m.in. ekshumacja pochowanych w Zeithein powstańców). Od początku lat 90. pracuje jako wolontariuszka w archiwum Ośrodka KARTA.
więcej...
mniej
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1921 r. w Mińsku Litewskim.
[00:00:55] Przyjazd rodziny do Polski w 1921 r. Wychowanie w duchu patriotycznym, kult Marszałka Piłsudskiego. Dziadkowie mieszkali na Litwie, dziadek był Niemcem, babcia Litwinką – wspomnienie ich domu na Kresach.
[00:05:04] Nastroje przed wybuchem wojny, polska propaganda. Wybuch wojny zastał boh. w Józefowie, niektórzy harcerze z jej drużyny byli w Warszawie i pomagali podczas obrony miasta. Sposoby ochrony przed bombardowaniami – nalot niemieckich myśliwców. Pomoc żołnierzom kampanii wrześniowej.
[00:09:44] Podczas okupacji boh. mieszkała wraz z rodziną w Klarysewie w domu państwa Lewkiewiczów – starania o wstąpienie do konspiracji, pomoc koleżanki Barbary Lewkiewicz, która należała do Armii Krajowej. Wyprawa do Belwederu na pomoc Marszałkowi Piłsudskiemu – boh. i Basia Lewkiewicz zostały złapane przez niańkę na stacji w Konstancinie. Spotkanie po latach z córką Piłsudskiego, Jadwigą. Postawa rodziny Lewkiewiczów podczas okupacji.
[00:19:18] Boh. była łączniczką Edwarda Pfeiffera ps. „Radwan”. Zdobycie Prudentialu przez powstańców – polska flaga na szczycie budynku.
[00:20:38] Atmosfera przed wybuchem powstania. Boh. przyjaźniła się z Tadeuszem Lewandowskim – prośba o opiekę nad jego siostrzenicą. Wyjazdy do Warszawy po podziemne gazetki. Boh. podczas okupacji pracowała w przedszkolu – wpis w kenkarcie.
[00:26:00] Przed wybuchem powstania boh. spotkała się z Tadeuszem Lewandowskim – incydent z nowym garniturem i jajkami ze sklepu państwa Sobotów.
[00:29:38] Nastrój boh. w chwili wybuchu powstania, zadania łączności – postawa rodziców, miejsca koncentracji w Warszawie. Dowódcą plutonu łączności był Konstanty Relich – jego stosunek do podkomendnych.
[00:34:45] Boh. idąc do powstania spakowała wizytową sukienkę, która zaginęła podczas bombardowania. [+]
[00:36:20] Pierwszej nocy powstania boh. poszła z meldunkiem na ul. Kruczą – brak umundurowania, powstańcze hasła. Przejście boh. przez Aleje Jerozolimskie. Powrót do kwatery przy ul. Jasnej – polskie flagi. [+]
[00:43:20] Bombardowania miasta – zachowanie budynku po wybuchu. Cisza po kapitulacji powstania. [+]
[00:46:50] Po upadku powstania koleżanki z plutonu trafiły do niewoli. Zachowanie ludności cywilnej Warszawy wobec powstańców.
[00:48:32] Obecny stan zdrowia boh. po zerwaniu ścięgien.
[00:49:52] Pod koniec powstania brat boh. został ranny i leżał w szpitalu powstańczym przy ul. Brackiej – decyzja o wstąpieniu do kompanii sanitarnej i pójściu do niewoli razem z rannymi. Wyjazd do szpitala jenieckiego w Zeithein – reakcja niemieckiego lekarza na widok kobiet. Życie w obozie – możliwość nauki, boh. uczyła historii. Wyjazd ze szpitala po zakończeniu wojny – droga do Polski, kamuflaże ze względu na Rosjan. [+]
[00:55:17] Doświadczenia z sowietami. Boh. jako dziecko pojechała z matką do Mińska Litewskiego, by odwiedzić dziadków. Rozważania na temat sąsiedztwa Niemców i Rosjan.
[00:59:26] Boh. po wojnie ukrywała swoją powstańczą przeszłość – tłumaczenie, że udział w powstaniu był przypadkowy. Boh. pracowała w szkole im. Kasprzaka i podczas stanu wojennego została z niej wyrzucona. Boh. opowiadała uczniom o Katyniu, w bibliotece wisiał portret smutnego Mickiewicza – tajemnica obrazu. Podtrzymywanie kontaktów z dawnymi uczniami – jeden z nich, Adam Baliński, zginął tragicznie w niewyjaśnionych okolicznościach.
[01:09:45] Boh. nic się nie śni. W pamiętniku z okresu powstania są daty zrzutów alianckich. Jedną z powstańczych kwater był sklep papierniczy przy ul. Widok, skąd boh. wzięła notes – odczytanie wpisu „Radwana”.
[01:16:38] Atmosfera domu w Klarysewie podczas okupacji. Narzeczony boh., Kazik, był w Kedywie i wykonywał wyroki śmierci, brat działał w dywersji – ukrywanie broni. Zranienie i aresztowanie Kazika na Placu Bankowym – boh. pisała listy do chłopaka siedzącego na Pawiaku, potem w Oświęcimiu i Mauthausen. Po wojnie miała do niego pojechać – przygotowania do ucieczki statkiem, która jednak nie doszła do skutku. Boh. przez wiele lat korespondowała z Kazikiem, który mieszkał w Londynie – wydanie książki opisującej tę historię.
więcej...
mniej